چرا رهبر انقلاب از پیشرفت اقتصاد مقاومتی راضی نیستند؟

حضرت آیت ا… خامنه ای رهبر انقلاب اسلامی در 29 بهمن ماه 1392 «سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی» را به رؤسای قوا و رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام ابلاغ کرده و قوای کشور را به «اجرای بی درنگ و با زمان بندی مشخص» این سیاست ها ملزم کردند.
 ایشان اجرای این سیاست ها را عامل «رفع مشکلات اقتصادی کشور» و «عقب نشینی دشمن در زمینه جنگ تمام عیار اقتصادی» علیه ملت ایران دانستند. با گذشت دو سال از ابلاغ این سیاست ها، رهبر انقلاب از اجرایی نشدن این سیاست ها به صورت کامل و دقیق ناراضی بوده و طی تذکرات متعددی این موضوع را اعلام کرده اند. رهبر انقلاب با طرح «مطالبات مشخص» در این زمینه، مسئولین را به اجرای دقیق این سیاست ها و پرهیز از «تکرار زبانی» مسئله اقتصاد مقاومتی فراخواندند. پایگاه اطلاع رسانی KHAMENEI. IR به مناسبت فرارسیدن سالروز ابلاغ این سیاست ها، در این گزارش به بررسی موضوع اعلام نارضایتی رهبر انقلاب از اجرایی نشدن این سیاست ها، دلایل این موضوع و مطالبات حضرت آیت ا… خامنه ای در این زمینه پرداخته است.

خشنود نیستم
«اسم اقتصاد مقاومتی هم زیاد تکرار می شود… من البتّه خیلی خشنود نیستم از مقدار پیشرفت این فکر و این بنیان مهم در کشور. »[1]
 این عبارات رهبر معظم انقلاب اسلامی حکایت از نارضایتی ایشان از روند عملیاتی سازی سیاست های اقتصاد مقاومتی و پیشرفت آن دارد. البته اعلام ناخشنودی از نحوه عملکرد مسئولان و کارگزارانِ کشور در تحقق سیاست های اقتصاد مقاومتی تنها در این سخنان حضرت آیت ا… خامنه ای به چشم نمی خورد. ایشان در پیام نوروزی خود به مناسبت آغاز سال 1393 نیز نسبت به انجام نشدن کارِ لازم برای تحقق «حماسه اقتصادی» ابراز نارضایتی کرده و با اشاره به اعلام سیاست های «اقتصاد مقاومتی» از آن به عنوان «زیرساخت فکری و نظری برای ایجاد حماسه اقتصادی» نام بردند:
 «در باب حماسه اقتصادی کاری که باید انجام بگیرد و توقّع بود که اتّفاق بیفتد، اتّفاق نیفتاد. تلاش هایی انجام گرفت که مورد سپاس است، ولی کار بزرگی که باید در زمینه حماسه اقتصادی انجام بگیرد، همچنان در پیش روی ما است و ما موظّفیم که این حماسه را به وجود بیاوریم. مسئله اساسیِ اقتصاد برای کشور ما و ملّت ما یک مسئله مهم است؛ در اواخر سال 92 بحمدا… یک زیرساخت فکری و نظری برای حماسه اقتصادی به وجود آمد؛ سیاست های «اقتصاد مقاومتی» اعلام شد و زمینه آماده است برای اینکه ان شاءا… تلاش لازم در این باب انجام بگیرد. »[2]
اشاره رهبری به ابلاغ سیاست های اقتصاد مقاومتی، به اسفندماه 1392 برمی گشت. رهبر انقلاب پس از ابلاغ این سیاست ها در جلسه ای با حضور سران سه قوه، ضمن تأکید بر جامع و فراگیربودن این سیاست ها، ورود جدی قوا برای اجرای آن و پاسخ به انتظارات مردم را خواسته بودند:
«با ابلاغ این سیاست ها، مردم اکنون منتظر اجرای آنها و تأثیرات مثبت ناشی از اجرای سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی هستند، بنابراین دولت، مجلس و قوه قضائیه باید به طور جدی وارد میدان شوند و وظایف مربوط به خود را، در هر بخش، پیگیری و اجرا کنند. »[3]

تلاش ها کافی نیست، نَفَس جدیدی دمیده شود
چند روز پس از جلسه رهبر انقلاب با سران قوا، ایشان دیداری با مسئولان، فعالان اقتصادی و مدیران مراکز علمی و رسانه ای و نظارتی داشته و طی آن به تبیین سیاست های اقتصاد مقاومتی به صورت تفصیلی پرداخته و لوازم اجرای آن را برشمردند. ایشان مجموعه سیاست های اقتصاد مقاومتی را «الگویی بومی و علمی» و «تدبیری بلندمدت» برای اقتصاد کشور معرفی کردند:
 «مجموعه سیاست های اقتصاد مقاومتی در واقع یک الگوی بومی و علمی است که برآمده از فرهنگ انقلابی و اسلامی ما و متناسب با وضعیت امروز و فردای ما است… این یک تدبیر بلندمدت برای اقتصاد کشور است. »[4]
یک سال بعد رهبر انقلاب ضمن اشاره به سخنان پیشین خود درباره مسئله اقتصاد و ابلاغ این سیاست ها، تلاش های به عمل آمده در زمینه مسائل اقتصادی را «کافی» ندانسته و از ضرورت دمیدن «نفَس جدیدی» در مسئله اقتصاد سخن گفتند:
 «در طول این سال ها همیشه تلاش هایی شده است لکن کافی نیست. آنچه ما می خواهیم بگوییم، این است که باید یک نفَس جدیدی به این کار دمیده بشود. امروز بیست ونهم بهمن است. سال گذشته بیست ونهم بهمن، سیاست های اقتصاد مقاومتی را به دستگاه های مختلف ابلاغ کردیم؛ امروز یک سال گذشته. اقتصاد مقاومتی برای کشور ضروری است. »[5]

با تکرار زبانی هیچ اتّفاقی نمی افتد
اما دلیل این اعلام نارضایتی ها و تذکرات رهبر انقلاب به مسئولان در زمینه اجرای سیاست های اقتصاد مقاومتی چیست؟ با دقت در بیانات حضرت آیت ا… خامنه ای می توان پاسخ این سوال را «فقدانِ اقدام و عمل لازم» در این زمینه و بسنده کردن به «حرف» و در یک کلمه «برخورد شعاری و سطحی» با موضوع دانست. ایشان در برهه های گوناگونی به صراحت این موضوع را اعلام کرده و مسئولان را به اقدام جدی و «فراتر رفتن از حرف و شعار» فراخواندند.
رهبر انقلاب خردادماه 93 و در دیدار نمایندگان مجلس شورای اسلامی «حمایت و ستایش» از این سیاست ها را کافی ندانسته و خواستار اقدام لازم شدند:
 «از روزى که این سیاست هاى اقتصاد مقاومتى اعلام شده و ذکر آن مکرّر گفته شده است، مسئولین مختلف -دولتى ها، مجلس محترم، دستگاه هاى مختلف، مسئولان گوناگون- در مقام حمایت و ستایش از این سیاست هاى اقتصاد مقاومتى برآمده اند و مکرّر گفته شده، لکن تجربه بنده به من می گوید که ستایش کافى نیست؛ تعریف کردن کافى نیست؛ حرکت لازم است. بله، افرادى مى آیند، مى نشینند، در منبرهاى عمومى یا در جلسات خصوصى از مزایاى این اقتصاد مقاومتى مطالبى را بیان می کنند و غالباً هم درست است، امّا خب باید اقدام کرد، عمل کرد. »[6]
پس از این رهبر انقلاب در دیدار با مسئولان نظام نسبت به کُند حرکت کردن در این زمینه هشدار دادند:
«اقتصاد مقاومتی را جدّی بگیرید. خب، رئیس جمهور محترم گفتند، مسئولین دیگر هم کم وبیش اظهار کرده اند، گفته اند، منتها باید عمل کرد: وَ لا مِمَّن عَلی  غَیرِ عَمَلٍ یَتَّکِل؛ این جور نباشد که به زبان بگوییم، در عمل کُند حرکت بکنیم. »[7]
چند ماه پس از این هشدار، حضرت آیت ا… خامنه ای به صراحت «تکرار زبانی» این موضوع از جانب مسئولان و فعالان اقتصادی و سیاسی بدون اقدام متناسب را راه گشا ندانستند:
 «از وقتی که این عنوان مطرح شده، شاید هزار مرتبه از طرف مسئولین -با کم و زیادش- تأیید شده؛ مسئولین مختلف، فعّالان اقتصادی، حتّی فعّالان سیاسی، مسئولین دولتی، مجلس، غیره، مکرّر گفته اند اقتصاد مقاومتی، خب، خوب است؛ لکن با اسم و با تکرار زبانی هیچ اتّفاقی نمی افتد. با بردن اسم دارو و تکرار اسم دارو هیچ بیماری خوب نمی شود؛ دارو را باید مصرف کرد. »[8]
تذکراتی که نشانگر عدم تغییرِ رفتار مسئولان است
تذکرات رهبر معظم انقلاب درباره پرهیز از برخورد شعارگونه با اقتصاد مقاومتی و ضرورت اقدامات عملی جدی مسئولان در این زمینه در سال 94 نیز ادامه یافته است. ایشان در خردادماه 94 از نگرانی خود درباره «نبود همدلی» در مسئله اقتصاد مقاومتی سخن گفتند:
«در مورد اقتصاد مقاومتی، خوشبختانه در کشور هم زبانی هست، [امّا] مشکل ما در همدلی است؛ آدم می ترسد هم زبانی باشد، همدلی نباشد… این هم زبانی هست، همدلی هم باید انجام بگیرد یعنی از بُن دندان به مسئله اقتصاد مقاومتی باید باور آورده شود؛ باور کنیم که کلید حلّ مشکلات کشور در داخل است. »[9]
این روند اعلام نارضایتی رهبری از انجام نگرفتن اقدامات لازم و ضروری برای اجرایی سازی سیاست های اقتصاد مقاومتی و بسنده کردن به تکرار زبانی موضوع همچنان ادامه یافت که نشانگر «عدم تغییرِ رفتار مسئولان مرتبط» در این زمینه است. رهبر انقلاب در دیدار با اقشار مختلف مردم در اواسط شهریور 94 بار دیگر اقدامات جدی در این موضوع را خواستار شدند:
 «همین اقتصاد مقاومتی که سیاست های آن ابلاغ شده است و بر روی زمین و به صورت کار عملی و عملیّاتی و اجرائی هم باید با شدّت هرچه تمام تر و بدون
فوت وقت دنبال بشود. »[10]

انتقاد از گزارش کار دولت درباره اقتصاد مقاومتی
پیش از این و در دیدار با اعضای هیئت دولت، حضرت آیت ا… خامنه ای به صراحت فعالیت های صورت گرفته در این زمینه از سوی دولت را «ناکافی» دانسته بودند:
 «پارسال -سال 93- شروع اجرای سیاست های اقتصاد مقاومتی بود. دوستان دولت هم گزارشهایی به من دادند… حالا یک گزارش مفصّلی فرستادند که البتّه برای من خلاصه کردند آن گزارش را و تماماً خواندم، نگاه کردم. کارهایی که انجام گرفته در زمینه اقتصاد مقاومتی، بعضی هایش کارهای مقدّماتی است… بعضی از کارهایی که گزارش شده، مربوط به بندهای اقتصاد مقاومتی نیست… اینها آمده جزو کارنامه دستگاه ها در زمینه اقتصاد مقاومتی؛ درحالی که این نیست. بعضی از کارها هم ارتباطی اصلاً به بندهای اقتصاد مقاومتی ندارد؛ این مقدار کافی نیست. »[11]

مطالباتِ رهبری از مسئولان برای اقدام عملی
با نگاه به بیانات رهبر معظم انقلاب در چند سال اخیر و به خصوص پس از ابلاغ سیاست های اقتصاد مقاومتی می توان به این نکته پی برد که ایشان به روشنی «مطالبات و انتظارات» خود از قوای سه گانه و دستگا ه های گوناگون را در چارچوب سیاست های ابلاغی مشخص ساخته و اعلام کرده اند. «وظایف مسئولان و مدیران کشور» کاملاً مشخص است و اگرچنانچه عزم و اراده جدی و راسخی برای اجرای خواسته و مطالبه رهبر انقلاب و مردم وجود داشته باشد، اقتصاد مقاومتی پیاده شده و کشور در مقابل فشارها مصونیت دارد.
اهم این مطالباتِ رهبری در قالب 3 جدول مرور شده است:
جدی گرفتن اقتصاد مقاومتی جزو الزامات رهبری برای اجرای برجام
از سوی دیگر پس از انتشار نامه رهبر معظم انقلاب اسلامی خطاب به رئیس جمهور درباره الزامات اجرای برجام و تأکید دیگرباره ایشان بر «جدّی گرفتن و پیگیری همه  جانبه اقتصاد مقاومتی» موضوع بسیار حساس تر نیز شده است:
 «رفع تحریم ها هر چند از باب رفع ظلم و احقاق حقوق ملّت ایران کار لازمی است، لیکن گشایش اقتصادی و بهبود معیشت و رفع معضلات کنونی جز با جدّی گرفتن و پیگیری همه  جانبه اقتصاد مقاومتی میسّر نخواهد شد. امید است که مراقبت شود که این مقصود با جدّیّت تمام دنبال شود و بخصوص به تقویت تولید ملّی توجّه ویژه صورت گیرد. »[12]
پس از اتمام مذاکرات چندین ساله  هسته ای، مردم در انتظارِ اقدامات جدی و اثرگذار از سوی مسئولان و به خصوص مسئولان دولت برای اجرای سیاست های اقتصاد مقاومتی و گشایش در وضعیت اقتصادی خود هستند. وظایف مسئولین در این زمینه کاملاً شفاف بوده و تذکرات رهبر معظم انقلاب درباره فراتر رفتن از برخورد شعاری با موضوع و برنامه ریزی و اقدام جدی در این حوزه، چندین بار تکرار شده است. «عالِم بی عمل» بودن از منظر عقل و دین نکوهش شده و در فرهنگ عمومی ملتِ ما نیز «دو صد گفته چون نیم کردار» هم تلقی نشده است. حال باید منتظر ماند و دید مسئولان و مدیران کشور چه عملکردی در اصلاح رویه گذشته و روی آوردن به برنامه ریزی و اقدام جدی برای تحقق این سیاست ها خواهند داشت؟ که به فرموده امیرالمؤمنین علیه السلام «فرصت ها چون ابر در گذرند». [13]
 
[1] - بیانات در دیدار شرکت کنندگان در نهمین همایش ملی «نخبگان فردا» 1394/7/22
[2] - پیام نوروزی به مناسبت آغاز سال جدید 1392/12/29
[3] - بیانات در جلسه سران قوا در حضور رهبر انقلاب 1392/12/6
[4] - بیانات در جلسه تبیین سیاست های اقتصاد مقاومتی 1392/12/20
[5] - بیانات در دیدار مردم آذربایجان 1393/11/29
[6] - بیانات در دیدار نمایندگان مجلس شوراى اسلامى  1393/3/4
[7] - بیانات در دیدار مسئولان نظام 1393/4/16
[8] - بیانات در دیدار اعضای ستاد بزرگداشت روز ملّی مهندسی 1393/11/6
[9] - بیانات در دیدار نمایندگان مجلس شورای اسلامی 1394/3/6
[10] - بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم 1394/6/18
[11] - بیانات در دیدار رئیس جمهور و اعضاى هیئت دولت  1394/6/4
[12] - نامه رهبر انقلاب به رئیس جمهور درباره الزامات اجرای برجام 1394/7/29
[13] - نهج البلاغه، کلمات قصار 21: الْفُرْصَةُ تَمُرُّ مَرَّ السَّحَابِ فَانْتَهِزُوا فُرَصَ الْخَیْرِ