اقتصاد دانش بنیان نجات بخش اقتصاد ایران

به گزارش خوشه های کسب و کار، محمد شهاب*: مسیر اقتصاد تکاملی اقتصاد در ایران از اقتصاد اسمیتی ساده شروع شد و به تدریج با تولید همان سرمایه فیزیکی به اقتصاد کینزی و سپس با تولید سرمایه های فیزیکی متفاوت به اقتصاد اسمیتی پیشرفته رسید، حال نوبت آن است که جایگاه اقتصاد ایران را در این مسیر تکاملی بیان کنیم.

از آنجا که مسیری که ایران برای تولید خود انتخاب کرد، مسیر وابستگی بود، (خرید سرمایه فیزیکی توان خلق را به ایران نمی داد) در هیچ کجای این مسیر تکاملی قرار نگرفتیم. مسیر اقتصاد ایران مسیر ظاهرسازی ها، تظاهرگری ها به توسعه یافتگی است.

ایران در ظاهر به شکل کشورهای توسعه یافته (با خریدن سرمایه های فیزیکی) درآمده است ولی طرف عرضه و تقاضایش به شدت مشکل دارد، چرا که این خرید از خارج هیچ وقت تمامی ندارد. (این معنای وابستگی است) در چنین شرایطی شعار آزادسازی برای اقتصاد ایران (به رهنمود نسخه های اسمیتی کلاسیکی) به نفع نامولدها و اقتصاد مافیایی خواهد بود.

آنچه برای اقتصاد ایران خطرناک تر است، مسیر جایگزینی است که به جای مسیر تکاملی انتخاب شده است. شاید بخشی از علت قرار نگرفتن ایران در مسیر تکاملی و قرار گرفتن در مسیر وابستگی به انتخاب خودمان بستگی نداشت ولی انتخاب مسیر نامولدگری برای ثروت اندوزی به انتخاب خودمان بوده است و این مسیر، جایگزین نداشته های ما شده است.

به بیان دیگر این که بنگاه های تولیدی ما در مسیر تکاملی قرار نگرفتند، سبب نشد که خودمان از طریق اقدامات درست حمایتی آنها را روی خط تکاملی قرار دهیم، بلکه مسیر دیگری برای ثروت اندوزی ساختیم. مسیر واردات، دلالی و… آنگاه بازار های مالی را در خدمت فعالیت های نامولد قرار دادیم.

لذا هیچ وقت در بازارهای مالی حباب سفته بازی و یا حباب ثروت های کثیف از بین نخواهد رفت، چرا که سود بازارهای مالی در فعالیت های نامولد است و تا زمانی که اقتصاد مولد کش باشد و تولیدش در مسیر تکاملی قرار نگرفته باشد سود نامولدگری تضمین شده است و بازارهای مالی بدون هیچ گونه ریسکی به توسعه خود ادامه می دهند.

حمایت مالی از بنگاه های تولیدی وابسته، که قدرت تفکر و خلق ندارند، نمی تواند اقتصاد ایران در مسیر تکاملی قرار دهد و ضروری است که اقتصاد ایران در مسیر تکاملی قرار گیرد.

حمایت های مالی برای از بین بردن وابستگی آن تنها اثرات نامطلوب وابستگی را پنهان می کند ولی نمی تواند با وابستگی مبارزه کند. در مقابل این حمایت های معنوی است که عاملی خواهد شد تا اقتصاد ایران با قرار گرفتن در مسیر تکاملی، نه تنها به بازار رقابتی پیشرفته نزدیک و نزدیک تر شود، بلکه رقیبی برای کسانی باشد که مسیر ضدتکاملی را انتخاب کرده اند. وقتی اقتصاد ایران در مسیر تکاملی قرار گرفت با رونق مولدگری عملاً سود نامولدگران را کاهش و به صفر می رساند و دیگر خودزنی داخلی از بین خواهد رفت.

برای این که اقتصاد ایران بتواند در مسیر تکاملی قرار گیرد باید هدف در آن از بین رفتن وابستگی قرار گیرد. در اولین اقدام این مسیر دولت از طریق حمایت های معنوی و تحقیق و توسعه کاری کند که بنگاه های کوچک مقیاس، که همان شرکت های دانش بنیان می باشند بتوانند کالاهای سرمایه ای موجود در بنگاه های بزرگ را خود تولید کنند. پس قدم اول بومی کردن سرمایه فیزیکی (یاد گیری دانش ساخت، نه یادگیری تولید کالای سرمایه ای به وسیله ی کالای سرمایه ای دیگر) است.

لذا وقتی می گوییم قطعات خودرو را خودمان تولید می کنیم باید به این معنا باشد که ماشین آلات و تجهیزاتی که ما را در ساخت قطعات کمک می کند را نیز خودمان ساخته باشیم، اینکه قطعات را به واسطه واردات ماشین آلات قطعه سازی درست کنیم، بومی کردن کالای سرمایه ای تلقی نمی شود.

با فعال کردن مراکز تحقیق و توسعه و شرکت های دانش بنیان در تمام زمینه های (مخابرات، برق، صنعت، کشاورزی و..) خواهیم توانست خود سازنده کابل های آنتن، گوشی های همراه، تجهیزات و ماشین آلات و غیره شویم.

این اقدام سبب خواهد شد که اقتصاد ایران در مسیر تکاملی قرار بگیرد و جایگاهش در اقتصاد نوپای رقابتی قرار بگیرد، با این تفاوت که بحران کینزی او را تهدید نمی کند، چرا که همان سرمایه های فیزیکی را خود به صورت انبوه خلق می کند ولی چون این کار را به واسطه مغزهای انسانی انجام می دهد، سرمایه های انسانی هزنیه های ثابت آن می شود و دیگر توزیع درآمد به نفع صاحبان کالاهای سرمایه ای نیست که از این بابت بخواهد ظلمی به کارگران رفته و باعث کاهش قدرت خرید شود.

قدم های بعد به صورت خودجوش از درون همین شرکت های کوچک مقیاس ایجاد خواهد شد و دیگر به تولید همان کابل BTS (به طور مثال) اقدام نخواهد شد، بلکه کالاهای سرمایه ای جدیدتر و پیشرفته تر تولید خواهد شد و اقتصاد ایران را به سمت صرفه های ناشی از مقیاس که ویژگی بازار رقابتی پیشرفته است نزدیک و نزدیک می کند. در این شرایط باید مواظب بازارهای مالی بود.

به عقیده نگارنده اگر بازار ثانویه در بورس حذف شود برای اقتصاد بسیار مفید خواهد بود، چرا که باید تنها توجه فعالان اقتصادی به مسیر تکاملی برای خلق ثروت باشد. در غیر این صورت توجه به ثروت های بادآورده بازارهای مالی، توجه تولیدکنندگان را از سرمایه گذاری در تحقیق و توسعه برای خلق بیشتر فرصت های ناشی از مقیاس جهت کسب باز می دارد.

بدین ترتیب ثروت های بادآورده جای ثروت های واقعی را گرفته و آنها را به بیرون پرت می کند. همین امر می تواند زمینه ترکیدن حباب در بازارهای مالی به علت آشکار شدن وضعیت رو به عقب تولید باشد. پس بهتر است که بورس بازی و مسیرهای غیر از مسیر تکاملی برای خلق ثروت از بین بروند و تنها مسیر تکاملی باشد که انگیزه های سرمایه گذاری را به خود جلب نماید.

*کارشناس ارشد اقتصاد