تمرکز بر صادرات در مناطق آزاد

این شرایط می‌تواند به توسعه صادرات و جذب سرمایه‌گذاری منجر شود. این مناطق از ظرفیت‌های توسعه‌ای بسیاری برخوردارند. به گفته کارشناسان از آنجا که مناطق آزاد در توسعه اقتصادی و به تبع آن افزایش صادرات نقش مهمی دارند، این مناطق باید به دنبال اقدامات و فعالیت‌هایی باشند که انجام آنها در سایر مناطق میسر نیست. مدیران مناطق آزاد باید فعالیت‌هایی نظیر انتقال فناوری‌های پیشرفته به کشور را دنبال کنند و تولیداتی که در نقاط دیگر امکان‌پذیر نیست را متناسب با شرایط هر منطقه آزاد راه‌اندازی کنند که این کار نیاز به عملکرد شفاف آنها در این مناطق و جلوگیری از فسادهای اقتصادی این مناطق دارد.
عدم استفاده از ظرفیت‌های موجود در این مناطق باعث شد در سال گذشته یعنی سال 93 بیش از 2 میلیارد دلار کالا از طریق مناطق آزاد وارد شود درحالی که صادرات از مناطق آزاد تنها 196 میلیون دلار بود. این نشان‌دهنده کوتاهی در توجه به ظرفیت‌های موجود در این مناطق برای توسعه و افزایش صادرات دارد. در ماده نخست قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری- صنعتی جمهوری اسلامی ایران که در سال 72 مصوب شده است، هدف از تشکیل این مناطق تسریع در انجام امور زیربنایی، عمران و آبادانی، رشد و توسعه اقتصادی، سرمایه‌گذاری و افزایش درآمد عمومی، ایجاد اشتغال سالم و مولد، تنظیم بازار کار و کالا، حضور فعال در بازارهای جهانی و منطقه‌ای، تولید و صادرات کالاهای صنعتی و تبدیلی و ارائه خدمات عمومی عنوان شده است اما در چند سال گذشته در عمل، این مناطق به بندرگاه‌های واردات کالاهای لوکس تبدیل شده‌اند و نتوانسته‌اند از ظرفیت‌های موجود خود برای توسعه اقتصادی بهره گیرند.
از نظر برخی، این مناطق از نقش و وظیفه اصلی خود دور شده‌اند و صرفا به محلی برای آسان شدن قاچاق کالا تبدیل شده‌اند. آنها می‌گویند مناطق آزاد در کشور ما تحت نظارت گمرک نیستند و دستگاه‌های دولتی نیز بر آنها نظارت کافی ندارند. کارکرد مناطق آزاد اقتصادی در ایجاد اشتغال و رشد و توسعه اقتصادی تا آن اندازه مهم است که نمی‌توان به دلیل عدم کارایی این مناطق در گذشته از این اهمیت کاست، بلکه باید به دنبال اصلاح زیرساخت‌ها در این مناطق و یافتن راه‌حلی برای مقابله با انحرافات موجود در این مناطق  در پسابرجام بود. در ادامه ظرفیت‌های توسعه این مناطق را در کشور، از کارشناسان جویا می‌شویم.
غلامرضا مستجاب الدعوه، مدیرعامل پتروشیمی بوشهر:
اصلاح قوانین گمرکی
 مناطق آزاد تعریف ویژه خود را دارند و دارای مشخصات و ویژگی‌هایی هستند که لازم است برای استفاده از این مناطق به‌طور کامل از آن اطلاع داشت و تعریف واقعی آن را دانست، در غیر این صورت نه تنها این مناطق کارایی ندارند بلکه موجب انحراف اقتصادی و انجام اعمال خلاف قانون مثل قاچاق خواهند شد. در سه موضوع باید به این مناطق نگاه عمده داشت؛ نخست بحث گمرک و عوارض گمرک در این مناطق، دوم بحث قوانین کار و سوم سرمایه‌گذاری خارجی. این مناطق از این مزیت‌ها برخوردار هستند تا محدودیت‌های پیش پای فعالان اقتصادی کمتر شود. به‌ویژه در بخش صادرات اگر در این مناطق بازاریابی انجام شود، این مناطق می توانند به افزایش صادرات که از جمله اهداف دولت‌ها برای رسیدن به توسعه اقتصادی است، کمک کنند. اصلاح قوانین گمرکی و قوانین مربوط به کار و رونق بسترهای سرمایه‌گذاری در این مناطق از جمله مهم‌ترین اقداماتی است که به بهره‌برداری از ظرفیت‌های این مناطق منتهی می‌شود. باید توجه داشت این مناطق اهداف عمده‌ای دارند و بر اساس این اهداف و برنامه‌ریزی برای آنهاست که می‌توان به توسعه اقتصادی دست یافت. همانطور که در بسیاری از کشورها طرز استفاده از این مناطق مزایای ویژه‌ای برای کشورها به همراه داشته است. بنابراین طرز نگرش و استفاده از این مناطق از خود آنها مهم‌تر است.
حمیدرضا صالحی، دبیرکل فدراسیون صادرات انرژی و صنایع وابسته ایران:
صادرات در کشور ما منطبق با برنامه ریزی های توسعه پیش نرفته است
 در بسیاری از کشور‌ها برای توسعه، از ظرفیت‌های مناطق آزاد بهره می‌گیرند چراکه این مناطق برای سرمایه‌گذاری و نتیجه‌گیری از آن مناطقی بسیار مستعدی هستند. معمولا کشورها بر اساس اهداف خاصی این مناطق را راه‌اندازی می‌کنند به‌ویژه برای صادرات و اشتغالزایی در مناطق محروم. در کشور ما قرار بود برای افزایش صادرات، هنگام ورود یک محصول یا کالای خارجی در این مناطق صنایعی باشند که کار تولید و استفاده از مواد خارجی برای تولید را انجام دهند و سپس آن را صادر کنند تا به رشد درآمدهای ارزی از این طریق کمک شود. نمونه این کار در کشور همسایه ما ترکیه انجام شد.
گرچه معافیت‌های ایجاد شده برای این مناطق که کمکی به صنایع داخلی کشور است، خوب است اما کارکرد واقعی و نقش اساسی این مناطق فراتر از این است که سودآوری بالاتری در افزایش تولید ناخالص ملی و اشتغالزایی داشته باشد. بیشترین کارایی آن بحث ری اکسپورت یا «دوباره صادرات» است. یعنی یک محصول با کمک مواد خارجی و آنچه که از خارج وارد می‌شود، ساخته شود و با ارزش افزوده بالاتر صادر شود.
صادرات در کشور ما هنوز در جایگاه خود قرار نگرفته است و منطبق با برنامه‌ریزی‌های توسعه‌ای پیش نرفته تا بتواند نقش اساسی خود را ایفا کند. امیدواریم در دوران پساتحریم محدودیت‌های این مناطق برای توسعه صادرات از میان برداشته شود.
مسعود دانشمند، دبیرکل خانه اقتصاد ایران:
تاسیس نظام قانونمند در مناطق آزاد
 ظرفیت‌های مناطق آزاد بسیار بالاست اما برای بهره‌برداری لازم از آنها باید یک نظام قانونمند برای آنها تاسیس کرد. در حال حاضر بخشی از قوانین این مناطق تابعی از قوانین خود آنها و برخی هم تابعی از سرزمین اصلی است. علت ایجاد این مناطق فراهم کردن زمینه برای استفاده از ظرفیت‌هایی است که در سرزمین اصلی شرایط آن فراهم نیست، به همین دلیل در این مناطق، این شرایط فارغ از قوانین بومی و با ارائه تسهیلاتی مهیا می‌شود. برای اینکه اصلاحات قانونی این مناطق را به سمت و سوی مدنظر خود ببریم لازم است قوانین این مناطق مانند قوانین مناطق آزاد سایر کشورها باشد. همچنین فضای کسب و کار این مناطق باید مانند فضای کسب و کار مناطق آزاد در کشورهای دیگر و هم سو با آن باشد. تمام قوانین چه گمرک و چه ورود و خروج کالا و فعالیت سرمایه‌گذاران خارجی و مانند اینها حتما باید در جهت قوانین سایر کشورها خصوصا کشورهایی که در این حوزه فعالیت داشته و به نتایجی نیز دست یافته‌اند، باشد. در غیر این صورت ظرفیت‌های این مناطق راکد خواهد ماند.