كنسرسيوم هاي صادراتي ابزار مناسب براي حضور خوشه‌ها در بازارهاي بين المللي
به دليل پايين بودن ظرفيت محصولات شرکت‌هاي کوچک، اين شرکت‌ها در رقابت با محصولات کم هزينه‌ي شرکت‌هاي چندمليتي که قادر به استفاده از مزيت اقتصاد مقياس مي‌باشند، دچار مشکل هستند. علاوه بر اين، در شرکت‌های کوچک و متوسط، چرخه‌ي عمر محصول کوتاه‌تر شده و اين شرکت‌ها خواستار افزايش محصول و توسعه خدمات خود هستند. مهمتر از همه، شرکت‌هاي کوچک اغلب فاقد ابزارهاي مالي بوده و نمي‌دانند چگونه موقعيت مناسب محصولات خود را در بازارهاي جهاني ترسيم کنند.
چالش‌هاي جديد ناشي از جهاني شدن، براي شرکت‌هاي کوچک، نياز به پاسخ‌هاي خلاقانه دارد. با اذعان به اين نياز در حال ظهور، سازمانهاي متولي حمايت از صنايع كوچك، در چارچوب برنامه‌ی "توسعه‌ي خوشه‌ها و شبکه‌هاي صنايع کوچک و متوسط"، به شرکت‌هاي کوچک کمک مي‌کنند تا با ايجاد حلقه‌هاي درون سازماني و همچنين ارتباط و همکاري با نهادهاي حمايتي محلي، بهره‌وري خود را افزايش دهند. اين مسئله به شرکت‌هاي کوچک و متوسط کمک مي‌کند تا نقاط قوت خود را به منظور استفاده از فرصت‌هاي بازار يكپارچه کنند و مشکلات رايج را از طريق تلاش مشترک، حل کنند. همکاري بين شرکتي در شرکت‌هاي کوچک و متوسط به آنها اجازه مي‌دهد تا در مقابل شرکت‌هاي بزرگ قدرت رقابت خود را بهبود داده و از فرصت‌هاي بازارهاي جهاني استفاده کنند. کنسرسيوم صادراتي، که نمونه زنده‌‌اي از همکاري بين شرکتي است، يکی از عناصر کليدي "استراتژي توسعه‌ی خوشه‌ها و شبکه‌ها" است.
اگر چه مزاياي همکاری مشترک در صادرات نسبتاً روشن است، اما دستيابي به آن در عمل، تا حدودی دشوار است. با توجه به فقدان دانش و آمادگي، بسياري از تلاش‌ها براي ايجاد گروه‌هاي صادراتی در ميان شرکت‌های کوچک و متوسط شکست خورده است. بسياري از اقتصادهاي نوظهور به طور خاص، فاقد تجربه و چارچوب سازماني و نظارتي براي ترويج و حمايت از کنسرسيوم‌ها مي‌باشند. اين مقاله يک مرور اجمالي از جنبه‌هاي اصلي است که بايد براي اطمينان از عمليات موفق کنسرسيوم صادراتي در نظر گرفته شود. در واقع، اين متن تلاش براي کمک به کساني است که در ايجاد و ترويج کنسرسيوم صادراتي براي ايجاد گروه‌هاي پايدار، فعال هستند.
کنسرسيوم صادراتي چيست؟
کنسرسيوم صادراتي يک ائتلاف داوطلبانه از شرکت‌ها است که هدفش تبليغ و ترويج کالاها و ارائه‌ي خدمات اعضايش در خارج از کشور بوده و از طريق فعاليت‌هاي مشترک، صادرات اين محصولات را تسهيل مي‌نمايد. اعضاي کنسرسيوم به اين نتيجه رسيده‌اند که به منظور دسترسي به بازارهاي کليدي و آخرين فناوري‌ها بايد همکاري را بر رقابت ترجيح دهند. کنسرسيوم صادراتي را مي‌توان به عنوان يک همکاري استراتژيک ميان‌مدت و يا بلندمدت بين شرکت‌ها در نظر گرفت که جهت تامين خدمات خصوصاً براي تسهيل دسترسي به بازارهاي خارجي فعاليت مي‌کنند. اکثر کنسرسيوم‌ها، نهادهاي غيرانتفاعي هستند. به طور معمول، خدمات کنسرسيوم منحصراً به شرکت‌هاي عضو ارائه مي‌شود. از آنجايي که شرکت‌هاي کوچک و متوسط بيشترين منفعت را از عضويت در کنسرسيوم مي‌برند، اکثريت اعضاي کنسرسيوم را شرکت‌هاي کوچک تشکيل مي‌دهند. در ايتاليا، 80% شرکت‌هاي عضو کنسرسيوم کمتر از 50 نفر عضو دارند.(فدراکسپورت، 1998)
اعضاي کنسرسيوم استقلال مالي، قانوني و مديريتي خود را حفظ مي‌کنند. بنابراين شرکت‌ها مي‌توانند اهداف استراتژيک خود را از طريق شرکت در يک نهاد قانوني مجزا مانند کنسرسيوم تشخيص دهند، زيرا اين نهاد هويت هيچ يک از اعضا را ناديده نمي‌گيرد. اين مسئله‌اي است که مهم‌ترين تفاوت کنسرسيوم با بقيه ائتلاف‌هاي استراتژيک را نشان مي‌دهد. بنابراين کنسرسيوم متفاوت از ادغام کننده مي‌باشد، زيرا همه‌ي شرکت‌هاي عضو وضعيت حقوقي خود را حفظ کرده و مديريت هر شرکت استقلال خود را از دست نداده است.
انواع کنسرسيوم‌هاي صادراتي
کنسرسيوم‌هاي صادراتي با توجه به خدماتي که ارائه مي‌کنند، متفاوت هستند. بعضي از کنسرسيوم‌ها تنها خدمات دفتري را ارائه داده و به ترجمه کمک کرده و تحقيقات علمي در بازار را انجام مي‌دهند. در مقابل کنسرسيوم‌هايي وجود دارند که به اعضا کمک مي‌کنند تا استراتژي صادراتي خود را به طور کامل ايجاد کرده و طيف وسيعي از خدمات را فراهم مي‌کنند. اين خدمات شامل خريد جمعي نهاده‌ها، کمک‌هاي قانوني، ايجاد يک نام تجاري و انواع ديگري از بازاريابي است. دو نوع اصلي کنسرسيوم که مي‌توان آنها را از هم متمايز نمود، کنسرسيوم‌هاي تبليغاتي و کنسرسيوم‌هاي فروش هستند. در اين طبقه‌بندي، انواع مختلفي از کنسرسيوم‌هاي صادراتي قابل شناسايي هستند.
• کنسرسيوم‌هاي تک بخشي و کنسرسيوم‌هاي چند بخشي
• کنسرسيوم‌هاي منطقه‌اي و کنسرسيوم‌هايي که اعضاي آن از مناطق مختلف هستند.
• کنسرسيوم‌هايي که يک منطقه مشخص را هدف‌گذاري کرده و يا آنها که در مقياس جهاني فعاليت مي‌کنند.
اصول اساسي ايجاد كنسرسيوم
قبل از آغاز فرآيند تأسيس يک کنسرسيوم، بازيگران آن بايد از سه شرط مهم براي رسيدن به موفقيت آگاه شوند.
1. اهداف روشن 2. ايجاد توافق عام 3.زمان
مراحل ايجاد کنسرسيوم
اگرچه تفاوت‌هاي قابل توجهي ميان کنسرسيوم¬ها وجود دارد اما برخي فازهاي پيشرفته مشترک، قابل شناسايي هستند.
8 مرحله ايجاد يک کنسرسيوم صادرات عبارتند از:
1. شناسايي يک راهبر مناسب.
2. شناسايي اعضاي بالقوه.
3. انجام يک تحقيق در زمينه‌ي منافع و تماس با شرکت‌هاي مورد علاقه.
4. انتخاب نمايندگان.
5. سازماندهي جلسات ميان اعضاي بالقوه.
6. انجام مطالعه‌ي امکان سنجي و اجرا و پيش نويس يک برنامه تجاري.
7. ايجاد شخصيت حقوقي براي کنسرسيوم.
8. پيگيري.
كنسرسيوم صادراتي در عمل
جنبه‌هاي مختلفي در عملکرد موفق يک کنسرسيوم نقش ايفا مي‌کنند. اين جنبه‌ها شامل ساختار سازماني گروه، ويژگي‌هاي شرکت‌هاي عضو و مشارکت آنها در کنسرسيوم، اندازه کنسرسيوم، فرم قانوني اتخاذ شده و چگونگي تامين مالي کنسرسيوم است. علاوه بر اين، چالش‌هاي داخلي و خارجي پيش رو بايد مدنظر قرار گيرند. نهايتا، فعاليت‌هاي انجام شده بايد تکامل يابند تا بتوانند نياز‌هاي در حال تغيير شرکت‌هاي عضو را به اندازه کافي تأمين نمايند.
ساختار سازماني
نتيجه گيري
اگرچه کنسرسيوم‌هاي صادراتي نوشدارويي براي چالش‌هاي مرتبط با صادرات شرکت‌هاي کوچک و متوسط نيستند، اما آنها مي‌توانند براي شرکت‌ها ابزاري کارا باشند تا نفوذ خود در بازارهاي خارجي را با هزينه و ريسک کمتر عملي سازند. اما به هرحال استقرار يک کنسرسيوم صادراتي با ثبات وظيفه‌اي پيچيده خواهد بود كه نيازمند توجه به مسائلي همچون ارتقاء دهنده خوب، فعاليت هاي مشترك، روابط خوب بين اعضاء، ارائه محصولات مكمل و متناسب با بازار، مدير اجرايي قوي، تعهد و انگيزه اعضاء، حمايت هاي دولتي و خصوصي است و مهم تر از همه استقرار يک کنسرسيوم شروع يک فرايند بوده و فقط ايجاد يک نهاد نيست. با پرورش همکاري‌هاي بين شرکتي مخصوصا در زمينه‌هاي مرتبط با صادرات، کنسرسيوم محيط کسب و کار را براي شرکت‌هاي کوچک و متوسط بهبود بخشيده و ظرفيت شرکت‌ها را براي استفاده از فرصت‌هاي بازار افزايش مي‌دهد. بر اين اساس کنسرسيوم‌هاي صادرات اولين گام از يک استراتژي جامع است که رقابت‌پذيري شرکت‌هاي کوچک و متوسط را از طريق همکاري‌هاي بين شرکتي تقويت مي‌کند.