ارکان هماهنگ‌کننده و اجراکننده برنامه توسعه خوشهاي
با توجه به اينکه توسعه خوشه‌هاي کسب‌وکار نيازمند مشارکت تمامي دستگاه‌ها و نهادهاي مرتبط مي‌باشد، از اين رو برقراري هماهنگي و ايجاد هم‌گرايي و هم‌سويي بين آنها در حمايت از برنامه توسعه خوشهاي نيازمند شکل‌گيري ساختارهايي به شرح زير است:
– شوراي ملي سياست‌گذاري توسعه خوشه:
اين شورا به منظور راهبري و هماهنگي، سياست‌گذاري، برنامه‌ريزي و انسجام در زمينه‌هاي اجرايي و پژوهشي، اطلاع‌رساني متمركز و نظارت بر مراحل مختلف توسعه خوشه‌هاي کسب‌وکار و استفاده از همه امكانات و ارائه پشتيباني‌هاي مورد نياز به همه وزارتخانه‌ها، مؤسسات و سازمان‌هاي دولتي و غيردولتي تشكيل مي‌گردد. اعضاي اين شورا عبارتند از:
سازمان صنايع كوچك و شهرک‌هاي صنعتي ايران (به عنوان رئيس شورا)، معاون صنايع کوچک سازمان صنايع کوچک و شهرک‌هاي صنعتي ايران (به عنوان دبير شورا)، معاون برنامه‌ريزي و امور اقتصادي وزارت صنعت، معدن و تجارت، سازمان توسعه تجارت ايران، سازمان توسعه و نوسازي معادن و صنايع معدني ايران، وزارت كشور، وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعي، وزارت امور اقتصادي و دارايي، وزارت جهاد كشاورزي، اتاق بازرگاني، صنايع و معادن ايران، سازمان صدا و سيماي كشور، شوراي عالي اصناف کشور، سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري کشور، بانک مرکزي و ساير نهادها بنا به اقتضا.
نحوه تشکيل کميته استاني و وظايف آن در دستورالعمل پيوست اين آيين‌نامه به شماره مدرک P-CL01 توضيح داده شده است.
– كميته استاني توسعه خوشه‌هاي کسب‌وکار:
نخستين گام در جهت پرداختن به برنامه‌ي توسعه خوشهاي در هر استان، تشکيل کميته استاني توسعه خوشه‌هاي کسب‌وکار است. معاون برنامه‌ريزي استاندار (به عنوان رئيس)، مديرعامل شركت شهرک‌هاي صنعتي استان (به عنوان دبير)، روساي سازمان‌هاي صنعت، معدن و تجارت؛ تعاون، كار و رفاه اجتماعي، امور اقتصادي و دارايي، جهاد كشاورزي، ميراث فرهنگي و گردشگري، اتاق بازرگاني صنايع و معادن استان و نماينده مجامع امور صنفي استان از اعضاي اين کميته هستند.
به منظور انجام هماهنگي لازم جهت هدايت و حمايت كلي از پروژههاي توسعه‌ي خوشهاي استان و كمك به تأمين اعتبارات مورد نياز ذيل برنامه‌هاي عمل پروژههاي توسعه‌ي خوشهاي استان در هر استان، کميته‌اي تحت عنوان کميته استاني توسعه‌ي خوشه‌هاي کسب‌وکار تشکيل خواهد شد.
نحوه تشکيل کميته استاني و وظايف آن در دستورالعمل پيوست اين آيين‌نامه به شماره مدرک P-CL02 توضيح داده شده است.
– شوراي راهبري توسعه خوشه کسب‌وکار:
اين شورا همزمان با به اجرا درآمدن پروژه توسعه‌ي يک خوشه مشخص با هدف نظارت عمومي بر فرآيند پروژة توسعه‌ي هر خوشة کسب‌وکار و در عين حال هماهنگ نمودن نهادهاي پشتيبان با فرآيند اجراي پروژه، تشكيل می‌شود.
رئيس سازمان كارگزار توسعه خوشه (به عنوان رئيس)، عامل توسعه خوشه (به عنوان دبير)، مشاور_ناظر فني پروژه توسعه خوشه، نمايندگان تام‌الاختيار نهادهاي پشتيبان خوشه و سه نفر از فعالان خوشه (به نمايندگي از كل فعالان خوشه) اعضاي اين کميته را تشکيل مي‌دهند. در هر استان به تعداد پروژههاي توسعه خوشهاي، شوراي راهبري متناسب با آن خوشه تشکيل مي‌گردد.
نحوه تشکيل شوراي راهبري توسعه خوشه و وظايف آن در دستورالعمل پيوست اين آيين‌نامه به شماره مدرک P-CL03 توضيح داده شده است.
– سازمان کارگزار پروژه توسعه خوشه:
نهاد يا دستگاهي است كه قرارداد عامليت پروژه توسعه خوشه را با عامل توسعه منعقد مي‌نمايد. در حال حاضر شرکت شهرک‌هاي صنعتي استان‌ها به عنوان سازمان کارگزار پروژه توسعه خوشه محسوب مي‌شوند. سازمان کارگزار علاوه بر تأمين هزينه‌هاي قرارداد عامليت توسعه‌ي خوشه و قرارداد مشاوره _ نظارت فني پروژههاي توسعه‌ي خوشهاي، در تأمين بخشي از هزينه‌هاي مورد نياز براي اجرا و پياده‌سازي فعاليت‌هاي مندرج در سند برنامه عمل خوشه‌ها نيز مشارکت مي‌نمايد.
– نهادهاي پشتيبان:
به كليه سازمان‌هاي دولتي و غيردولتي داراي مأموريت ارائه خدمات و تسهيلات زيرساختي، آموزشي، بازرگاني و … به واحدهاي خوشه، نهاد پشتيبان گفته می‌شود. كليه سازمان‌هايي كه نقش توسعه‌اي در سطح استان‌ها و يا كشور دارند مي‌توانند اين نقش را ايفاء نمايند. نهادهاي پشتيبان مي‌توانند به طرق مختلف در فرايند توسعه خوشه مشارکت نمايند.
1- همکاري موثر در زمينه فراهم آوردن اطلاعات صحيح و مورد نياز براي عامل توسعه‌ي خوشه به ويژه در مرحله‌ي مطالعه شناختي
2- مشارکت موثر در جلسات شوراي راهبري خوشه
3- مشارکت در تأمين منابع مالي مورد نياز براي فعاليت‌هاي تعريف‌شده ذيل سند برنامه عمل خوشه
4- تسهيل فضاي حقوقي و قانوني کسب‌وکار خوشه متناسب با مأموريت نهاد پشتيبان
5- ساير حمايت‌ها بنا به اقتضا و نياز خوشه و بنا به مأموريت ذاتي نهاد پشتيبان.
– تيم عامليت توسعه‌ي خوشه (CDA):
تيمي است متشکل از عامل توسعه‌ي خوشه، دستيار عامل توسعه‌ي خوشه و يک منشي که وظيفه اجراي پروژه توسعه. در رأس اين تيم، عامل توسعه قرار دارد که مسئوليت مستقيم اجراي پروژه‌ي توسعه‌ي خوشهاي را بر عهده دارد.
– مشاور– ناظر فني (TA) توسعة خوشه:
شخصيت حقيقي يا حقوقي است که در قالب قرارداد مشاوره_ نظارت فني منعقدشده بين او و سازمان کارگزار پروژه توسعه‌ي خوشه، وظيفه ارائه مشورت‌هاي فني به CDA و نظارت بر اجراي پروژه توسعه‌ي خوشهاي به نمايندگي از طرف سازمان کارگزار پروژه توسعه‌ي خوشهاي را بر عهده دارد.
بديهي است توسعه خوشه‌ها مستلزم مشارکت بخش دولتي (نهادهاي پشتيبان) و بخش خصوصي (فعالان خوشه) است. بخش دولتي (نهادهاي پشتيبان) مسئول اجرا و راهبري توسعه‌ي خوشه از طريق حمايت‌هاي مالي و قانوني و نهادي است. بخش خصوصي نيز به عنوان هسته‌ي اصلي خوشه‌ها در فرآيند توسعه‌ي خوشه متناسب با توانمندي خود به لحاظ مالي و اجرايي در پياده‌سازي برنامه‌ها مشارکت مي‌نمايند.