گام‌هاي اجرايي در توسعه خوشه‌هاي کسب‌وکار استان
گام‌هاي اجرايي در توسعه‌ي خوشه‌هاي کسب‌وکار هر استان كه مي‌بايد به ترتيب اولويت زماني توسط شركت برداشته شود عبارتند از:
1- انجام پروژه شناسايي و اولويت‌بندي خوشه‌هاي کسب‌وکار استان و انتخاب خوشه.
2- انجام پروژه امکان‌سنجي اجراي پروژه توسعه‌ي خوشه‌اي براي خوشه.
3- انجام مطالعه شناختي و سپس اجراي پروژه توسعه‌ي خوشه‌اي براي خوشه يا خوشه‌هايي که نتيجه مطالعه امکان‌سنجي آنها مثبت است.
4- تداوم برنامه‌هاي حمايتي از خوشه يا خوشه‌هايي که پروژه توسعه خوشه.
رعايت ترتيب زماني گام‌ها شرط لازم موفقيت در اجراي برنامه‌هاي توسعه خوشه‌اي بوده و از اين رو رفتن به گام‌هاي بالاتر منوط به اجرايي شدن گام‌هاي ماقبل مي‌باشد.
ماده 5– شناسايي و اولويت‌بندي خوشه‌هاي کسب‌وکار استان و انتخاب خوشه
بعد از تشکيل کميته استاني، گام دوم در پرداختن به برنامه‌هاي توسعه‌ي خوشه‌اي در سطح استان، شناسايي و اولويت‌بندي خوشه‌هاي کسب‌وکار موجود در آن استان مي‌باشد. يكي از مهمترين پيش‌فرض‌هاي رويكرد توسعه‌ي خوشه‌اي اين است كه بر اساس اين رويكرد همه‌ي خوشه‌ها حائز اهميت بوده و بايد مورد توجه قرار گيرند. در واقع حصول به چنين پيش‌شرطي، نيازمند مطالعه جامع و فراگير كليه خوشه‌هاي کسب‌وکار در كشور مي‌باشد به گونه‌اي كه در نتيجه‌ي آن پتانسيل‌هاي قابل توسعه به روش خوشه‌اي تا حد امكان مورد شناسايي قرار گيرند. نكته‌ي ديگري كه در اين حوزه مطرح است به محدوديت‌هاي مربوط به منابع مالي و انساني اشاره دارد. يعني با وجود اين كه همه‌ي خوشه‌ها مهم هستند و بايد مورد توجه برنامه‌هاي توسعه‌اي قرار گيرند، اما با توجه به محدوديت منابع مالي و انساني كشور، امكان اجراي برنامه‌هاي توسعه‌اي براي همه‌ي آنها به طور هم زمان فراهم نيست. راه حل اين است كه بايد پتانسيل‌هاي شناسايي‌شده بر اساس معيارهايي اولويت‌بندي شوند و برنامه‌هاي توسعه آنها به ترتيب اولويت مورد اجرا گذاشته شود. حصول به موارد فوق نيازمند انجام مطالعه فراگير، شناسايي و اولويت‌بندي خوشه‌هاي کسب‌وکار است.
از زمان ابلاغ اين آييننامه اجراي پروژه‌هاي امکان‌سنجي و به تبع آن اجراي پروژه‌هاي توسعه‌ي خوشه‌اي منوط به اجراي پروژه مطالعه فراگير، شناسايي و اولويت‌بندي خوشه‌هاي کسب‌وکار و نهايي شدن نتايج اين پروژه در خصوص تعداد، مشخصات و اولويت خوشه‌هاي کسب‌وکار موجود در استان مي‌باشد.
با توجه به تغييرات مداوم فضاي کسب‌وکار که منجر به شکل‌گيري کسب‌وکارهاي جديد و يا تعطيلي برخي از کسب‌وکارهاي موجود و مسائلي از اين دست مي‌گردد، لازم است نتايج پروژه مطالعه فراگير، شناسايي و اولويت‌بندي خوشه‌هاي کسب‌وکار به طور ساليانه در قالب پروژه‌اي تحت عنوان” پروژه بهروزرساني نتايج پروژه مطالعه فراگير، شناسايي و اولويت‌بندي خوشه‌هاي کسب‌وکار در سال ……..” به روز شود.
اولويت‌بندي خوشه‌هاي کسب‌وکار شناسايي‌شده با استفاده از معيارهايي از قبيل توان توليدي خوشه، توان اشتغال‌زايي خوشه، توان صادراتي خوشه، توسعه‌پذيري خوشه، تعميم‌پذيري تجربيات در ساير خوشه‌ها و قدمت خوشه صورت مي‌پذيرد. نحوه مطالعه فراگير، شناسايي و اولويت‌بندي خوشه‌هاي کسب‌وکار در دستورالعمل پيوست اين آييننامه به شماره مدرک P-CL04 و همچنين شرح خدمات پيوست اين آييننامه به شماره مدرک D-CL01 و پرسشنامه‌هاي شماره (1) و (2) پيوست اين آييننامه به شماره‌هاي Q-CL01 و Q-CL02 به تفصيل توضيح داده شده است.
ماده 6– انجام مطالعه امکان‌سنجي اجراي پروژه توسعه خوشه‌اي براي خوشه
بعد از اجراي پروژه مطالعه فراگير، شناسايي و اولويت‌بندي خوشه‌هاي کسب‌وکار در سطح استان که منجر به روشن شدن تعداد، مشخصات و همچنين ميزان اهميت و اولويت خوشه‌هاي کسب‌وکار موجود در سطح استان می‌شود، گام سوم انجام مطالعه امکان‌سنجي اجراي پروژه توسعه‌ي خوشه‌اي براي خوشه‌هاي اولويت دار است. در واقع به منظور حصول اطمينان از اينکه آيا اجراي پروژه‌ي خوشه‌اي براي خوشه‌هاي انتخاب‌شده از اثربخشي لازم برخوردار است يا خير و اينکه مدل توسعه‌ي خوشه‌اي براي توسعه‌ي اين خوشه تا چه اندازه کارامد است لازم است تا مطالعه امکان‌سنجي اجراي پروژه توسعه خوشه‌اي براي خوشه مورد نظر انجام گيرد تا ضريب انحرافات و اشتباهات را در تعريف پروژه توسعه خوشه‌اي به حداقل برساند.
از زمان ابلاغ اين آييننامه اجراي پروژه‌هاي توسعه‌ي خوشه‌اي منوط به اجراي پروژه مطالعه امکان‌سنجي اجراي پروژه توسعه‌ي خوشه‌اي براي خوشه يا خوشه‌هاي مورد نظر و نهايي شدن نتايج اين پروژه در خصوص توجيه‌پذير بودن و يا عدم توجيه‌پذيري اجراي پروژه توسعه‌ي خوشه‌اي براي خوشه مورد نظر در استان مي‌باشد.
پروژه‌هاي امکان‌سنجي فقط در مورد خوشه‌هايي اجرا شود که اولاً در ليست خوشه‌هاي اولويت‌دار شناسايي‌شده مستخرج از پروژه مطالعه فراگير، شناسايي و اولويت‌بندي خوشه‌هاي کسب‌وکار قرار داشته باشند و ثانياً استان قصد اجراي پروژه‌هاي توسعه خوشه اي براي آنها را داشته باشد، در غير اين صورت نيازي به تعريف اين پروژه‌ها نمي‌باشد.
نحوه انجام مطالعه امکان‌سنجي اجراي پروژه‌هاي توسعه خوشه‌اي در دستورالعمل پيوست اين آييننامه به شماره مدرک P-CL05 و همچنين شرح خدمات پيوست اين آييننامه به شماره مدرک
D-CL02 به تفصيل توضيح داده شده است.
ماده 7- اجراي پروژه توسعه‌ي خوشه‌اي براي خوشه يا خوشه‌هايي که نتيجه مطالعه امکان‌سنجي آنها مثبت است
بعد از اجراي پروژه مطالعه امکان‌سنجي توسعه خوشه براي خوشه يا خوشه‌هاي انتخاب‌شده و در صورت قابل توجيه بودن اجراي پروژه توسعه خوشه‌اي براي خوشه يا خوشه‌هاي مذکور، گام بعدي اجراي پروژه توسعه خوشه‌اي براي خوشه‌هاي مربوطه است.
از زمان ابلاغ اين آييننامه اجراي پروژه توسعه خوشه‌اي در قالب قرارداد عامليت خوشه منوط به دو شرط است:
اول – توجيه‌پذير بودن اجراي پروژه توسعه‌ي خوشه‌اي (مبتني بر نتايج مطالعه امکان‌سنجي اجراي پروژه توسعه‌ي خوشه)
دوم – موافقت کتبي سازمان با آغاز پروژه توسعه‌ي خوشه‌اي در پاسخ به درخواست کتبي شرکت شهرک‌هاي استان مبني بر آغاز پروژه‌ي توسعه‌ي خوشه.
موافقت سازمان با آغاز پروژه توسعه خوشه‌اي در قالب صدور جواز توسعه خوشه توسط سازمان صورت مي‌گيرد (لازم به ذكر است طي نامه شماره 16407/140 مورخ 2/7/92 صدور جواز پس از تأييد سازمان به شركت‌هاي استاني تفويض گرديد). اين مجوز به منزله هويت خوشه محسوب شده و مبناي حمايت سازمان و شرکت شهرک‌هاي صنعتي استان از خوشه محسوب می‌شود. فرمت مجوز توسعه‌ي خوشه در پيوست اين آييننامه به شماره مدرک M-CL01 ارائه شده است.
پروژه توسعه‌ي خوشه‌اي با توجه به پيشرفت خوشه و متناسب با اقتضائات خوشه به مدت 3 تا 5 سال در قالب قرارداد عامليت به اجرا در مي‌آيد. نحوه اجراي پروژه‌هاي توسعه‌ي خوشه‌اي در دستورالعمل پيوست اين آييننامه به شماره مدرک P-CL06 و همچنين شرح خدمات پيوست اين آييننامه به شماره مدرک D-CL03 به تفصيل توضيح داده شده است.
بعد از اتمام قرارداد عامليت و رسيدن خوشه به سطح مناسبي از پايايي، گواهي انجام پروژه توسعه‌ي خوشه توسط سازمان صادر می‌شود، فرمت گواهي مذکور در پيوست اين آييننامه به شماره مدرک M-CL02 ارائه شده است (لازم به ذكر است طي نامه شماره 16407/140 مورخ 2/7/92 صدور پروانه پس از تأييد سازمان به شركت‌هاي استاني تفويض گرديد).
جهت تقويت فرايند اجراي پروژه‌هاي توسعه‌اي و جلب ذينفعان خوشه‌هاي مربوطه، علاوه بر حمايت‌هاي ملحوظ در اين آييننامه، مشوق‌هاي ويژه‌اي به شرح دستورالعمل پيوست اين آييننامه به شماره مدرک P-CL09 از خوشه‌ها به عمل مي‌آيد.
به منظور تشويق و تقويت فرآيند توسعه خوشه‌اي، هر ساله برنامه‌هاي توسعه خوشه‌اي نمونه در سطح استان‌ها و همچنين در کل کشور انتخاب‌شده و مورد تقدير قرار مي‌گيرند. دستورالعمل اجرايي انتخاب برنامه توسعه خوشه نمونه در پيوست اين آييننامه به شماره مدرک P-CL10 ارائه شده است.
ماده 8- تداوم برنامه‌هاي حمايتي از خوشه يا خوشه‌هايي که پروژه توسعه خوشه‌اي آنها خاتمه يافته است.
بعد از طي فرآيند توسعه خوشه که در قالب انجام پروژه توسعه‌ي خوشه‌اي و بازه زماني 3 تا 5 ساله صورت مي‌پذيرد، رفع مشکلات و تعارضات موجود در خوشه، شکل‌گيري نهادها، ارائه‌دهندگان خدمات توسعه کسب‌وکار، تشکل‌ها و همچنين نهاد فراگير و رسيدن خوشه به حدي از پايايي که بدون دخالت عامل توسعه قادر به طي مسير توسعه باشد، قرارداد پروژه توسعه‌ي خوشه پايان‌يافته و اصطلاحاً عامل توسعه از خوشه خارج می‌شود. البته اين امر به معني قطع ارتباط عامل با خوشه نبوده و عامل توسعه می‌تواند همچنان با خوشه همکاري نمايد. همچنين خاتمه قرارداد پروژه توسعه‌ي خوشه‌اي به معني قطع حمايت‌هاي مادي و معنوي کارفرما و ساير نهادهاي پشتيبان از خوشه نيست و اين نهادها مي‌توانند حسب روال گذشته در قالب برنامه‌هاي عملياتي خوشه که از طريق شبکه فراگير خوشه قابل پي‌گيري خواهد بود، به حمايت‌هاي خود ادامه دهند.
نحوه‌ي تداوم برنامه‌هاي حمايتي از خوشه يا خوشه‌هايي که پروژه توسعه‌ي خوشه‌اي آنها خاتمه يافته است در دستورالعمل پيوست اين آييننامه به شماره مدرک P-CL07 به تفصيل توضيح داده شده است.
ماده 9- کنترل، نظارت و ارزيابي
به منظور اجراي مطلوب و کارآمد برنامه‌هاي توسعه‌ي خوشه‌اي، تضمين انجام کارها مبتني بر استاندارهاي لازم و به حداقل رساندن انحرافات، لازم است به طور مداوم کنترل، نظارت و ارزيابي دقيقي از هر يک از گام‌هاي مذکور در بند 2 اين آييننامه صورت پذيرد.
نحوه کنترل، نظارت و ارزيابي برنامه‌هاي توسعه‌ي خوشه‌اي و وظايف تفکيکي ارکان کنترل در دستورالعمل پيوست اين آييننامه به شماره مدرک P-CL08 به تفصيل توضيح داده شده است.
ماده 10- مديريت آمار و اطلاعات برنامه‌ي توسعه‌ي خوشه‌ها
به منظور ثبت دقيق و مداوم اطلاعات و مستندات برنامه‌ها، اقدامات و دستاوردهاي حاصل از اجراي برنامه توسعه خوشه‌اي لازم است اقدامات زير صورت پذيرد:
فايل الکترونيک و کاغذي گزارش نهايي “پروژه مطالعه فراگير، شناسايي و اولويت‌بندي خوشه‌هاي کسب‌وکار استان” متناسب با چارچوب‌ها و برنامه‌هاي زمانبندي اعلام‌شده از طرف سازمان توسط شرکت شهرک‌هاي صنعتي استان براي سازمان ارسال شود. همچنين لازم است گزارشات پيشرفت پروژه دو ماهه در قالب فرم‌هاي ابلاغ‌شده از طرف سازمان توسط شرکت شهرک‌هاي صنعتي استان براي سازمان ارسال گردد.
فايل الکترونيک و کاغذي گزارش نهايي “پروژه مطالعه امکان‌سنجي خوشه‌ها” متناسب با چارچوب‌ها و برنامه‌هاي زمانبندي اعلام‌شده از طرف سازمان توسط شرکت شهرک‌هاي صنعتي استان براي سازمان ارسال شود. همچنين لازم است گزارشات پيشرفت پروژه به طور دو ماهه در قالب فرم‌هاي ابلاغ‌شده از طرف سازمان توسط شرکت شهرک‌هاي صنعتي استان براي سازمان ارسال گردد.
فايل الکترونيک و کاغذي گزارشات سال اول، دوم و سوم”پروژه توسعه خوشه‌ها” متناسب با چارچوب‌ها و برنامه‌هاي زمانبندي اعلام‌شده از طرف سازمان توسط شرکت شهرک‌هاي صنعتي استان براي سازمان ارسال شود. همچنين لازم است گزارشات پيشرفت پروژه به طور دو ماهه در قالب فرم‌هاي ابلاغ‌شده از طرف سازمان توسط شرکت شهرک‌هاي صنعتي استان براي سازمان ارسال گردد.
سازمان با استفاده از اطلاعات دريافت شده در قالب گزارشات فوق، بانک اطلاعاتي مرتبط با برنامه توسعه‌ي خوشه‌ها را باهدف استفاده در برنامه‌ريزي‌ها و مطالعات مرتبط با خوشه‌هاي کسب‌وکار به طور مداوم بهروزرساني خواهد کرد. دسترسي به اين بانک اطلاعاتي با دو نوع دسترسي عمومي براي همه و دسترسي محدود براي دست اندرکاران و کارشناسان مقدور است.
ماده 11- مسئوليت نظارت بر حسن اجراي آييننامه
مسئوليت نظارت بر حسن اجراي آييننامه بر عهده‌ي معاونت صنايع كوچك سازمان (گروه خوشه‌هاي کسب‌وکار) خواهد بود.
ماده 12- تأمين مالي برنامه توسعه خوشه‌هاي کسب‌وکار
منابع مالي مورد نياز براي اجراي سياست‌ها و برنامه‌هاي توسعه خوشه‌هاي کسب‌وکار موضوع اين آييننامه از سه منبع به شرح زير تأمين خواهد شد:
منابع داخلي سازمان کارگزار توسعه خوشه (شرکت شهرک‌هاي استاني يا هر سازمان ديگر که به عنوان سازمان کارگزار عمل مي‌نمايد).
اعتبارات ساير سازمانها و نهادهاي پشتيبان در قالب سند برنامه عمل توسعه خوشه‌ها که به تصويب شوراي راهبري توسعه خوشه‌ها رسيده باشد.
رديف بودجه ملي خوشه‌ها در چارچوب دستورالعمل نحوه استفاده از بودجه ملي براي برنامه توسعه خوشه‌ها که در پيوست اين آييننامه به شماره مدرک P-CL11 ارائه شده است.
ماده 13- ضمائم و توزيع نسخ آييننامه
اين آييننامه در 13 ماده تنظيم شده و منضم به يازده دستورالعمل اجرايي مربوط به نحوه اجراي بندهاي اين آييننامه به شماره مدارک (P-CL01،P-CL02،P-CL03، P-CL04، P-CL05، P-CL06، P-CL07، P-CL08، P-CL09، P-CL10 و P-CL11)، چهار فرمت استاندارد براي قراردادها به شماره مدارک
(C-CL01، C-CL02، C-CL03 و C-CL04)، سه فرمت استاندارد براي شرح خدمات قراردادها به شماره مدارک (D-CL01، D-CL02 و D-CL03)، سه شيوه نامه ارزيابي و انتخاب مشاورين به شماره مدارک(
E-CL01)، (E-CL02 و (E-CL03)، پنج فرم استاندارد مشتمل برفرم‌هاي گزارش دهي براي پايش و ارزيابي به شماره مدرک (F-CL01)، فرم درخواست تأمين اعتبار از رديف بودجه ملي خوشه‌هاي کسب‌وکار به شماره مدرک (F-CL02)، فرمت استاندارد براي تنظيم RFP به شماره مدرک (F-CL03)، فرمت استاندارد براي تنظيم پروپزال به شماره مدرک (F-CL04) و فرم صورتجلسه کميته ارزيابي سازمان به شماره مدرک
(F-CL05) و پرسشنامه‌هاي شماره يک و دو پروژه مطالعه فراگير و شناسايي خوشه‌ها به ترتيب به شماره مدارک (Q-CL01 و Q-CL02) است.
گيرندگان نسخ اين آييننامه عبارتند از: دستگاههاي سطح ملي و استاني مرتبط با توسعه‌ي خوشه‌هاي کسب‌وکار، معاونت صنايع کوچک سازمان، دفتر توسعه صنعتي و فناوري سازمان، گروه خوشه‌هاي صنعتي سازمان و کليه شرکت شهرک‌هاي صنعتي استاني.