ارزش اعطای اعتبار به جای پول در رشد صنایع کوچک
گفتگو با: مهندس علی تعقلی
مدیرعامل صندوق ضمانت سرمایه گذاری صنایع کوچک
در این شماره با توجه به اهمیت آشنایی با صندوق ضمانت سرمایه گذاری صنایع کوچک ایران، گفت و گویی با آقای مهندس تعقلی مدیرعامل این صندوق انجام دادیم که ماحصل آن با حذف سؤالات و جمع بندی پاسخ ها از نظرتان می گذرد:
در ابتدا برای آشنایی با خدمات و فعالیت های صندوق ضمانت سرمايه گذاري صنايع كوچك باید گفت که این صندوق سرمايه گذاري و تنوع عقود سرمايه گذاري را تضمين مي كند و با تضمين و اعتباراتي كه اعطا مي كند، معاملات غيرنقد را ترويج ميدهد. در حقيقت فرد بدون تسهيلات مواد اوليه را خريداري مي كند و پس از توليد و فروش محصول خود پول مواد اوليه را پرداخت مي پردازد. اين فرآيند توسط صندوق ضمانت سرمايه گذاري صنايع كوچك تضمين مي شود. در واقع هدفي كه توليدكننده از پول دارد اجابت مي شود. بانك هم با مشاركت در پروژه ها در واقع معامله ای انجام مي دهد به نام فروش اقساطي، اجاره به شرط تمليك، يا عقود مشاركتي. صندوق آن عقود را هم تضمين مي كند.
سقف اعتبارات صندوق ضمانت سرمايه گذاري صنايع كوچك ۳ ميليارد تومان است. اما اين اعتبار را به هر شخصی نمي‌دهيم. برخي از مشتريان با رقم هاي خرد شروع مي كنند و به تدريج اين اعتبارات افزايش پيدا مي‌كند. با پيشرفت در طرح ها و آشنايي مشتريان با روند فعالیت و ارایه خدمات صندوق ضمانت سرمايه گذاري صنايع كوچك هم در كار تسهيل گري مي شود و هم رقم افزايش پيدا مي كند. در تعداد دريافت اعتبارات محدوديتي قائل نشديم اما تا سقف ۶ ميليارد تومان ميتوانند اعتبارات متنوع (براي خريد مواداوليه، سرمايه گذاري، مناقصه، پيمانكاري) دريافت كنند.
صندوق روند پيشرفت طرح ها را پيگيري مي‌كند به این صورت که صندوق واحد اعتبارسنجي و سيستم نظارتي قوي دارد. نمايندگي هاي گسترده و فرم هاي نظارت در سراسر كشور داريم و مي دانيم براي طرح هايي كه تحت پوشش قرار مي دهيم چه اتفاقي ميافتد. حداقل يك بار در ماه وضعيت معوقات را بررسي مي كنيم زيرا بايد ريسك خود را كاهش دهيم بنابراين متقاضيان هر چقدر اطلاعات بيشتري به صندوق ضمانت بدهند تصميم گيري براي ما آسانتر مي شود.
به تازگی سرمايه صندوق ضمانت 5/2 برابر شد و با حمایت وزارت صنعت، معدن، تجارت در دولت جديد اين سرمايه افزایش یافت. اما پیش بینی می شود، صندوق بالاي ۱۰۰۰ميليارد تومان سرمایه نياز دارد. اين مبلغ حداقل نياز صنايع كوچك است كه با آن ميتوان 7-8 هزار ميليارد اعتبار را دركشور ايجاد كرد.
فرآیند صدور اعتبار و ضمانت نامه به این شکل است که صندوق در انتخاب متقاضيان برای پایین آوردن معوقات و خسارت های احتمالی بسيار دقت مي كند لازم به ذکر است که درحال حاضر معوقات صندوق ۱۲درصد است که كمتر از نصف معوقات شبكه بانكي است. ما در حوزه فني و اقتصادي طرح ها را بررسي و دقت لازم را به خرج مي دهيم. طرح هايي كه صندوق، ضمانت كرده است با وجود اينكه وثايق بانكي نبوده و مورد قبول شبكه بانكي نيست ولي معوقاتش كمتر از بانك هاست. زيرا صندوق به اعتبار شغلي، اجتماعي و سرمايه اي فرد توجه مي كند تا صرفاً وثيقه آن. هدف از ايجاد صندوق ها اين است كه به وثيقه اهميت ندهند بلكه به عملكرد افراد توجه داشته باشند.
زماني كه افراد بدهي خود را به تامين كننده مالي بانك، شركت ليزينگ، سرمايه گذاران خارجي، اشخاص حقيقي و حقوقي كه در صنايع كوچك سرمايه گذاري كرده است. پرداخت نكنند، صندوق اين معوقات را پرداخت مي كند. بنابراين تامين كننده مالي هيچگاه با معوقات روبه رو نمي شود به همين دليل اطمينان خاطري پيدا مي كنند كه سرمايه هاي خود را به صنايع كوچك انتقال دهد. معوقات بانكي در حوزه صنايع كوچك وجود نخواهد داشت. در حقيقت صندوق ضمانت سرمايه گذاري صنايع كوچك نگراني تامين كنندگان مالي را مرتفع كرده است. همچنین كارمزدهای صندوق به حدی كم است كه شركت ها رغبت زيادي براي بستن قرارداد يا تمديد آن نشان مي دهند.
برای ارتباط با صنايع كوچك درحال حاضر فراخواني براي تمامي انجمن هاي صنفي و اتحاديه هاي كشور ارسال كرديم. با برخي تفاهمنامه امضا كرديم و با برخي هم درحال امضاي تفاهمنامه هستيم. در اين خدمت عمدتا تشكل ها منتفع مي شوند. تصميم اين است كه خدمات صندوق را هدفمند توزيع كنيم. تشكل هايي مانند كود شيميايي، فرآورده هاي نسوز، ادوات كشاورزي و… امضا شده است. گاهي پيش مي آيد كه با ۱۰تشكل جلسه داريم و مديران عامل را با خدمات صندوق كه آشنا مي شوند، خيلي به وجد مي آيند زيرا اين خدمات در كشور فقط توسط این صندوق ارائه مي شود. ضمن آنكه مقرر گرديد يكي از كارشناسان صندوق در هيات مديره تشكل ها حضور يابند. در برگزاري مجمع تشكل ها اين خدمات صندوق ارائه شود. تشكل هايي كه در حوزه صنايع كوچك فعاليت دارند مورد هدف صندوق هستند كه تعداد آنها مهم نيست.
یکی دیگر از خدمات صندوق ضمانت سرمایه گذاری صنایع کوچک در سطح بین¬المللی این است که به نفع سرمايه گذاران و فروشندگان خارجي ضمانتنامه ارائه مي كنيم كه در موعد مقرر وجوه آنها پرداخت شود. به عنوان نمونه شركتي ايراني كه درب هاي اتوماتيك را توليد مي كرد، نياز داشت قطعاتي را از شركت سوييسي خريداري كند. صندوق ضمانت كرد كه اين شركت ايراني بتواند جهت امور توليدي خود واردات داشته باشد. در حقيقت اين شركت را نزد يك شركت خارجي تعهد كرديم و اميدواريم اين رويه گسترش پيدا كند.
همچنین صندوق از طرح‌هايي كه هنوز اول راه هستند و حتي به ثبت نرسيده‌اند هم حمايت مي‌كند. اين طرح ها را در قالب طرح هاي ايجادي حمايت مي كنيم. اما اگر اين طرح هاي ناشناخته و بديع در حوزه دانش بنيان قرار گيرد كه صندوق مختص به خود را دارد. ما طرح هاي غيراقتصادي را حمايت نمي كنيم. بايد محرز باشد كه طرح اقتصادي و اشتغالزاست، قرار نيست ما يارانه بدهيم و محل آزمون و خطا باشيم. صندوق ضمانت فضاي اعتباري را براي طرح هايي كه توجيه اقتصادي دارند، تسهيل مي كند.
سازمان صنايع كوچك، حداقل ۸۰ خوشه صنعتي را در برنامه كاري خود گنجانده و برنامه توسعه اي را براي آنها سازماندهي مي كند. يكي از آنها فرش است كه ده ها مورد خوشه هاي توليدكنندگان فرش از صندوق، ضمانتنامه دريافت كرده اند. حوزه هايي همچون پلاستيك، خرما، پوشاك و… جزو اولويت هاي صندوق محسوب مي شود.
نکته ای که حائز اهمیت است و بارها سؤال شده و می شود این است که آياصندوق ضمانت، بخش كشاورزي را هم تحت پوشش قرارمي‌دهد؟ ما طبق قانون نمي توانيم از كشاورزان حمايت كنيم. صندوق، فعاليت هاي صنعتي را تحت پوشش حمايتي خود قرار مي دهد. تنها در صورتي مي توانيم از كشاورزان حمايت كنيم كه از وزارت صنعت، معدن و تجارت مجوز داشته باشند. فعاليت بخش كشاورزي صنعتي نيست.
اعطاي اعتباريك حلقه مفقوده دركشوراست. برخي مواقع نياز است به جاي پول به افراد اعتبار اعطا شود. اين حلال بسياري از مشكلات است. اما روي اين محصولات تبليغات و اطلاع رسانی كمتري شده است. به عنوان مثال رقمي كه در صندوق توسعه ملي وجود دارد را تسهيلات مي دهيم درحالي كه مي توانيم اين رقم را در بانك هاي خارجي گذاشته و ۱۰برابر آن براي كشور اعتبار فراهم كنيم. هميشه ترجيح مي دهيم هر رقمي داريم را به دست مردم بدهيم درحالي كه اگر درست هدف گذاري شود، مي تواند براي پروژه هاي كشور تامين مالي ۱۰برابر بيشتر را به ارمغان بياورد. در واقع آن وجوه وثيقه اي شود براي اعتبارات كشور اما اين ديدگاه وجود ندارد. ديدگاه اين است كه وجوهي كه وجود دارد را در داخل كشور توزيع كنند. اين براي شخصي توزیع کننده مطلوبيت دارد زيرا نرخ پايين تر و توزيع آن آسانتر است. ولي اگر اين ها اعتبار شود مشاركت حداكثري در سرمايه گذاري ايجاد خواهد شد.
در بسیاری از مواقع خدمات صندوق و بانک را با هم می سنجند و مقایسه می کنند. ميتوان گفت كه خدماتي كه بانكهاي خارج از ايران به مشتريان خود ارائه مي‌كنند و درايران بانك، ريسك آن را قبول نمي‌كند و توسط صندوق‌ها ارائه مي‌شود در واقع صندوق‌ها به نوعي مكمل رفتار‌هاي بانكي هستند. به عبارتی رفتار صندوق ها مانند بانك است اما بعضي از خدمات صندوق ها را بانكها ارائه نمي كنند. به عنوان مثال بانك ها فروش محصولات صنايع كوچكي یا سرمايه گذاري يك سرمايه گذار در يك طرح صنعتي را تضمين نمي كند. بانك هاي ساير كشورها چنين حمايت هايي را از صنعت مي كنند. ضمن آنكه صندوق هايشان پررنگتر از صندوقهاي حمايتي ايران وارد عرصه صنعت مي شوند. به دليل آنكه رقابت در بانك هاي ايراني محدود است با وجود شعب گسترده، تنوع خدمات بانكي محدوديت دارد. در بانكهاي خارج از كشور با تنوع خدمت اين خلأها را پر مي كنند
به طور کلی اعطای خدمات صندوق ضمانت سرمايه‌گذاري صنايع كوچك ايران براي توسعه صنايع كوچك بدین صورت است که اگر صنايع كوچك براي خريد ماشين آلات يا فضاي جديد از بانك تسهيلات بگيرند، وام را تضمين ميكنيم. درحال حاضر توليدكنندگان ماشين آلات در فروش محصولاتشان دچار مشكل شده اند. اين توليدكنندگان ماشين آلات را توليدكرده اند اما نمي توانند آن را بفروشند زيرا پول نقدي براي خريد وجود ندارد. صندوق ضمانت ضمانت فروش قسطي اين ماشين آلات را به اين توليدكنندگان پيشنهاد داد كه به استقبال خوبي هم مواجه شد. حتي صندوق پيشنهاد داد اگر سرمايه گذاري در اين زمينه ندارند، ليزين گها را به توليدكنندگان معرفي كنند كه حاضر هستند ماشين آلات را ليزينگ كنند و صندوق ضمانت هم تضمين آن را به عهده بگيرد. با فراهم آوردن اين بستر، توليد ماشين آلات و خريد آن توسط صنايع كوچك تسهيل شد.
از دیگر خدمات صندوق می توان به حمایت های آن ازشركت‌هاي صنعتي كه وارد بورس شده‌اند اشاره کرد. اگر شركت هاي صنايع كوچكي كه در بورس هستند اوراق بدهي منتشر كنند، صندوق ريسك پذيري آن را مي پذيرد. خود بورس هم استقبال كرده چون بازار سرمايه كشور است و به عنوان ابزار ضمانت با آنها در حال عقد تفاهمنامه هستيم.
آخر سخن این که طرف قراردادهاي ما فقط صنايع كوچك نيستند. تجار، توليدكنندگان ماده اوليه صنايع بزرگ همه ذينفع ما هستند زيرا اين بخش فروشندگان به صنايع كوچك هستند و صندوق ريسك فروش آنها را از بين مي برد. خريداران از صنايع كوچك هم ذينفع خدمات ما هستند.