خوشه های صنعتی و سازمان صنایع کوچک و شهرک های صنعتی ایران

امروزه در اکثر کشورهای جهان، صنایع کوچک و متوسط از جنبه های مختلف اقتصادی، اجتماعی، تولید صنعتی و ارایه خدمات در حال نقش آفرینی هستند. همچنین در کشورهای درحال توسعه، صنایع کوچک و متوسط عامل راهبردی برای توسعه اقتصادی، اشتغال زایی و رقابت پذیری صنایع می باشند. این در حالی است که در کشور ما با وجودی که بیش از 90 درصد واحدهای تولیدی در گروه صنایع کوچک و متوسط قرار می گیرند، به دلیل نداشتن استراتژی توسعه، مبتنی بر ساختارهای موجود صنعتی و رها کردن واحدهای کوچک تولیدی به حال خود، این بنگاه ها نتوانسته اند سهم قابل توجهی در تولید ناخالص ملی و ایجاد ارزش افزوده داشته باشند و از کمبودهای شدیدی همچون فقدان مقیاس های لازم از جنبه های مختلف سرمایه، تولید و بازار، فقدان محیط های مناسب رشد کسب و کار از جنبه های مختلف حقوقی، قانونی و غیره فقدان زیر ساخت های نرم افزاری و تشکیلاتی، تولید با فناوری های کهنه و عدم دسترسی به تکنولوژی های نوین، فقدان ارتباط منسجم با شبکه های بانکی و مالی کشور، عدم وجود شبکه های همکاری میان بنگاهی و در نهایت عدم شناخت از بازارهای هدف رنج می برد.

 
مفهوم خوشه صنعتی

خوشه صنعتی به مجموعه ای از واحدهای کسب و کار اطلاق می گردد که در یک منطقه جغرافیایی و یک گرایش صنعتی متمرکز شده و با همکاری و تکمیل فعالیت های یکدیگر، به تولید و عرضه تعدادی کالا و خدمات می پردازند که از چالش ها و فرصت های مشترک برخوردارند.

بیش از یک دهه است که توسعه صنعتی مبتنی بر خوشه ها، به عنوان یک استراتژی نوین مورد توجه برنامه ریزان و سیاستگذاران در کشورهای صنعتی و در حال توسعه است .
پیدایش دفتر خوشه های صنعتی و همکاری با شرکت شهرکهای صنعتی

سازمان های بین المللی همچون  UNIDO نیز طرح های متعددی را از طریق توسعه خوشه های صنعتی در کشورهای مختلف اجرا و حمایت کرده اند. سازمان صنایع کوچک و شهرک های صنعتی ایران با هدف شناسایی و توسعه خوشه های صنعتی کشور، دفتر خوشه های صنعتی را از نیمه دوم سال 1380 دایر نمود. معاونت صنایع کوچک وزارت صنایع و معادن ایران با استفاده از این الگوی ارایه شده از سوی سازمان توسعه صنعتی ملل متحد(UNIDO) و با همکاری شرکت شهرک های صنعتی استان ها نسبت به توسعه صنایع  مرتبط اهتمام می ورزد.

پروژه توسعه خوشه های صنعتی، کوششی است برنامه ریزی شده که توسط شرکت شهرک های صنعتی استان مربوط و با راهبری مستقیم یک شخص حقیقی تحت عنوان عامل توسعه خوشه (CDA) و همکاری نهادهای مختلف محلی جهت ارتقای سطح پویایی یک خوشه و بهبود قابلیت رقابت پذیری آن به اجرا در می آید. در این پروژه با تمرکز بر ارتباطات درونی بخش های مختلف خوشه و تمرکز بر زنجیره ارزش اقتصادی سعی می گردد از تامین مواد و نهاده های اولیه گرفته تا ارایه محصول و خدمات به مصرف کننده نهایی مسیری صحیح تر انتخاب گردد.

 
مزایای توسعه خوشه صنعتی

خوشه های صنعتی میتوانند موتور محرکه اقتصاد ملی و منطقه ای باشند .توسعه خوشه ای دارای بازدهی بیشتری نسبت به سایر راه های توسعه بنگاههای بخش خصوصی است که به دلیل افزایش همکاری و فعالیت های مشارکتی در این امر است و هزینه کمتری دربر دارد.

    توسعه خوشه های صنعتی، زمینه رسیدن به مقیاس بالا، از جمله در تولید محصولات و ارایه خدمات و دستیابی به بازارهای جهانی را فراهم می سازد.
    در خوشه های صنعتی توسعه یافته، شبکه اطلاع رسانی (Information network) بسیار موثر و فعال است که سبب افزایش اثربخشی و کارایی در اموری از جمله تولید و ارایه محصولات و خدمات بنگاه های درون خوشه می گردد.
    توسعه خوشه های صنعتی توان حضور در بازارهای هدف را افزایش می دهد.
    خوشه های صنعتی موجب بروز و رشد شبکه ای کارکردن در عرصه تولید و تبدیل آن به فرهنگ عمومی می گردند.
    خوشه صنعتی ضمن فعال کردن فرآیند یادگیری صنایع از یکدیگر(interactive learning) موجب تسریع و تبدیل آن به فرهنگ حاکم، بر تولید می شود.
    خوشه ها موجب افزایش نوآوری ها و روحیه ابداع می گردند.
    خوشه ها بستر مناسب همکاری بین بخش خصوصی و سازمان های پشتیبانی کننده عمومی در پیاده کردن استراتژی توسعه منطقه ای هستند.

با توجه به این موارد و مواردی از این دست، خوشه های صنعتی یکی از الگوهای موفق سازماندهی صنایع کوچک و متوسط هستند که کاستی های صنایع کوچک و متوسط را رفع و مزیت های مختلف صنایع کوچک، چون انعطاف پذیری و تنوع را تقویت می بخشند.