گشتی در بازار عمان

امير ولي
سلطان نشین عُمان کشوری پادشاهی است در خاور شبه جزیره عربستان. پایتخت این کشور شهر مسقط است. عمان از خاور به دریای عرب و از شمال به دریای عمان کران مند می‌شود. این کشور از جنوب با یمن و از باختر با عربستان سعودی و امارت متحده عربی همسایه است. عمان همچنین دارای مرز دریایی با ایران است. از سده ۱۷ میلادی عمان دارای پادشاهی خودکفا بوده است. در سده ۱۹ میلادی این کشور در اوج قدرت خود بوده است. با کاهش قدرت در سده بیستم میلادی این کشور تحت تاثیر و نفوذ گسترده پادشاهی بریتانیا قرار گرفت اما هیچگاه به شکل رسمی بخشی از آن نگردید. عمان پیوند گسترده نظامی و سیاسی با ایالات متحده آمریکا و پادشاهی بریتانیا دارد ولی سیاست خارجی آزادانه ای درپیش می‌گیرد. مساحت آن 309.5 هزار کیلومتر مربع و جمعيت 4.2 ميليون نفری دارد. زبان رسمی عربي است و 75 درصد مردم آن مسلمان اباضی، 22 درصد اهل تسنن و 3 درصد شیعه هستند. شهرهای مهم آن مسقط ، ظفار ، مسندم ، البریمی و صلاله و مناطق آزاد تجاري صلاله، المزیونه، مسندمو  ریسوت می باشد. واحد پول این کشور ريال عمان است که سومین واحد پولی با ارزش دنیاست. (3845/0 ريال عمان معادل يك دلار آمريكا )
انواع میوه و سبزیجات، مس خام، قیروآسفالت، میلگرد، موادغذایی و سیمان عمده ترین اقلام صادراتی ایران به عمان می باشد.
نوشته حاضر حاصل سه سفر در سال های اخیر به کشور عمان و بازار گردی در این کشور است. در این نوشتار سعی دارم تا بدور از بحث های آکادمیک بازار، اطلاعات خلاصه اما کاربردی که رهاورد این سفرها می باشد را در اختیار کسانی بگذارم که جهت بازاریابی و یا حضور در عمان (به صورت بلند مدت و یا حتی کوتاه مدت در حد یک نمایشگاه چند روزه) برنامه ریزی کرده اند.
1- در خصوص اینکه عمان کشوری با ثبات، امن و آرام است زیاده گویی نمی کنم. این کشور نیز مانند سایر کشورهای خلیج به فروش نفت وابسته بوده و عمده اقلام و محصولات مصرفی خود را از طریق واردات تامین می کند. تعرفه های گمرکی پایینی دارد و در مجموع جهت صادرات محصولات ایرانی گزینه خوبی به نظر می رسد. مهم است بدانیم ارتباطات سیاسی خوب عمان با ایران تنها در سطح حاکمان عمان نبوده و مردم عمان نیز از ایرانی ها به احترام و نیکی یاد می کنند و در مذاکرات علاقه خود به تجارت با ایرانی ها را اعلام میکنند.
2- خوشبختانه عمانی ها ذهنیت مثبتی از کالاهای ایرانی دارند و تولیدات ایرانی را به عنوان تولیدات با کیفیت قبول دارند. نکته مهمی که امیدوارم در صورت افزایش مراودات تجار ایرانی با عمان دوام داشته باشد و اشتباهاتی را که قبلا در برخی بازارها (مانند بازار آسیای میانه در دهه هفتاد) کرده ایم را تکرار نکنیم.
3- ارزش بالای پول عمان نباید باعث این اشتباه شود که قیمت گذاری و فروش محصولات ایرانی به عمانی ها راحت است. انچه در بازار عمان دیدم ان است که بر خلاف تصورات و فرضیات اولیه بنده، بسیار روی قیمت حساس بوده، و اهل چانه زدن و تخفیف گرفتن هستند. طرفدار اجناس ارزان و با ظاهر زیبا هستند. به گفته خود عمانی ها در مرحله اول قیمت و بعد طراحی و ظاهر زیبا دو ملاک اصلی انتخاب آنها برای بسیاری از اجناس است. لذا در انتخاب محصول و قیمت گذاری آن باید به این نکته دقت کرد. از طرفی تنوع طلبی عمانی ها باعث شده تا اجناس ارزان تر را خرید کنند و بعد از مدتی کنار بگذارند. به عنوان مثال همین نگاه باعث شده تا فرش دست باف و ابریشم ایرانی جایگاهی در عمان پیدا نکند اما فرش های ماشینی ایرانی (که قیمتی بسیار پایین تر دارند) در مغازه های عمانی جای خود را باز کرده است. و یا در خصوص مبلمان نیز دقیقا این نکته را مطرح می کردند که مبل ارزان را تهیه می کنند و بعد از سه یا چهار سال آن را کنار می گذارند.
4- عمان بیش از نود درصد ازموادغذایی خود را از خارج ازكشور تامین می نماید و با توجه به توان ایران در تولید مواد غذایی این یک فرصت مطلوب به حساب می آید.
5- عمانی ها را در خصوص بسیاری از کالاها مانند مواد غذایی، پوشاک، کفش، مبلمان، فرش و مواردی از این دست، وفادار به برند خاصی ندیدم و ظاهرا همان قیمت و ظاهر ملاک های اصلی انتخاب است. در حالی که به عنوان مثال در بغداد فلان رب گوجه فرنگی ایرانی بسیار طرفدار دارد و حجم زیادی از بازار رب گوجه ایرانی را به خود اختصاص داده و وفاداری بغدادی ها به گونه ایست که جا انداختن رب دیگری در کنار آن بسیار سخت است و باید مزیت های زیادی را برای تاجر ایجاد کنی تا رغبت به خرید این محصول کند اما ظاهرا در عمان این وفاداری (و یا در برخی موارد تعصب) به برند خاصی را (حداقل در مورد محصولاتی که ذکر کردم) ندیدم.
6- منبع اصلی درآمد این کشور، نفت است. هر چند نسبت به همسایگان، این کشور تولید کننده متوسطی است. کشاورزی و ماهی‌گیری نیز دو منبع مهم درآمد در عمان هستند و منبع جایگزین دیگر گردشگری است. اما عمان برنامه دارد وابستگی به نفت را کاهش داده و مانند دبی به یک مرکز تجاری و اقتصادی فعال در خلیج فارس بدل شود. از طرفی برخی شرکت های ایرانی فعال در دبی نیز به واسطه سختگیری های اماراتی ها و مشکلات سیاسی پیش آمده مسقط یا بندر صحار را به عنوان جایگزین یاد میکنند. این موارد باعث شده تا وقتی به عمان می روی از طرف ایرانی های مقیم عمان تشویق به ثبت شرکت در این کشور شوی. با توجه به هزینه های بالای ثبت شرکت در عمان پیشنهاد  میکنم حتما این کار با مطالعه و مشورت انجام شده و از شتابزدگی در این موضوع پرهیز کنید. هر چند عمان کشور مناسبی برای ایرانی ها جهت صادرات مجدد کالاها و کاهش مشکلات ناشی از تحریم هاست.
7- با مطالعه در بازار عمان، ملاحظه می کنید که حضور ترکیه و اجناس ترک در این کشور به پر رنگی کشورهایی چون عراق و یا حتی دبی نیست. اما کشورهای جنوب شرق آسیا به ویژه چین در بازار قدرت نمایی می کنند. کم بودن سهم ترکیه در این بازار برای ایران که همواره در بازار کشورهای منطقه دو رقیب سر سخت به نام چین و ترکیه دارد می تواند یک فرصت محسوب شود.
8- نمایشگاه ها در عمان:
نمایشگاه هایی که در عمان برگزار می شود (حتی نمایشگاه های بین المللی) قابل مقایسه با دبی نبوده و کارکرد داخلی دارد. اما در مجموع در برخی گروه های کالایی (مانند مواد غذایی، مبلمان، صنعت ساختمان و …) نمایشگاه های بین المللی برگزار می شود که حضور در آن می تواند به عنوان یکی از راه های نفوذ در بازار عمان و معرفی کالاها موثر باشد. نمایشگاه اختصاصی ایران در عمان نیز در سال های اخیر در زمستان برگزار شده است و به واسطه علاقه عمانی ها به محصولات ایرانی بسیار پر بازدید می باشد. هر چند معمولا نمایشگاه های اختصاصی ایران در سایر کشورها ضعیف و با تبلیغات نامناسب برگزار می شود اما نمایشگاه عمان در مقایسه با بسیاری از آنها کیفیت بالاتری دارد و حداقل بازدید کننده زیادی در طبقه مصرف کننده نهایی در آن حاضر می شوند.