دبير اتحاديه توليدكنندگان و صادر كنندگان مبل ايران
همراه با: آقاي ضيايي
اگر مدل توسعه خوشه بطور كامل و مطابق ساختار اقتصادي ايران اجرا شود به طور حتم باعث شكوفايي صنعت مبلمان ايران مي شود.
جناب آقاي ضيايي جنابعالي از افراد با تجربه، شناخته شده و قابل احترام در صنعت مبلمان كشور هستيد، لطفا مختصري از فعاليت هاي خودتان را براي خوانندگان اين مجله بيان نماييد؟
بنده محسن ضيايي دكتري اقتصاد و مديريت صنايع چوب پايه از دانشگاه UPM مالزي هستم. ليسانس و فوق ليسانس خود را در رشته مهندسي صنايع چوب از دانشگاههاي گرگان و تربيت مدرس گرفتم. صاحب امتياز و مدير مسئول مجله صنايع چوب وكاغذ و دبير اتحاديه توليدكنندگان مبلمان ايران هستم.4 سال سابقه تدريس دارم و 9 مقاله در نشريات خارجي ثبت نموده ام.
نظر شما راجع به نقش صنایع کوچک در اقتصاد کشور ما چیست؟
بیش از سه دهه است که نقش صنایع کوچک و متوسط در توسعه اقتصادی و اجتماعی جوامع بشری شناسایی شده است. ایجاد اشتغال، ارزش افزوده، کمک به ثبات و پایداری اقتصادی و بالاخره کاهش شکاف طبقاتی از جمله دست آوردهای صنایع کوچک و متوسط برای جوامع انسانی بوده است. قطع به یقین صنایع کوچک در کشور ما نیز منشاء آثار مثبتی در تمامی زمینه های فوق الذکر بوده اند، اما اینکه در کشور رویکرد نهادهای اقتصادی کشور به جایگاه و نقش صنایع کوچک چگونه بوده وصنایع کوچک تا چه حد در نگاه برنامه ریزان اقتصادی و اجتماعی کشور واجد اهمیت بوده محل بحث است. در واقع باید بگوییم در همان حد و اندازه محدودی که صنایع کوچک مورد توجه و حمایت قرار گرفته‌اند، منشا اثرات زیادی بوده اند و اگر سهم صنایع کوچک در توسعه اقتصادی کشور محدود بوده باشد، این ناشی از بی توجهی یا کم توجهی نهادینه در دستگاه های اقتصادی کشور نسبت به اهمیت صنایع کوچک بوده نه کارکرد ضعیف آنها.
به نظر شما صنعت مبلمان (که در کشور ما جزو صنایع کوچک و متوسط به شمار می رود) چه تاثیری در توسعه اقتصادی کشور و رونق تولید و اشتغال می تواند داشته باشد؟
در حال حاضر صنعت مبلمان به لحاظ ارزش تولیدات جهانی و نیز ارزش تجارت بین المللی آن در جایگاه اول صنایع low tech و در جایگاهی بالاتر از صنایع پوشاک و چرم قرار دارد. این در حالی است که این صنعت به سبب اشتغالزایی، زود بازده بودن و پتانسیل ایجاد ارزش افزوده بالا از اوایل دهه 90 میلادی از جمله صنایع مورد توصیه UNIDO برای سرمایه گذاری در کشورهای در حال توسعه بوده که از امکانات لازم در این زمینه برخوردار بوده اند.
برهمین اساس با توجه به پیشینه 80 ساله، زیرساخت های موجود و برخورداری از مزیت های صادراتی، صنعت مبلمان می تواند نقش ارزنده ای را در توسعه اقتصادی کشور ایفا کند. در حال حاضر نیز این صنعت با در اختیار داشتن حدود 10٪ از اشتغال مولد کشور در قیاس با سایر صنایع کوچک از جایگاه مناسبی برخوردار است.
با توجه به شناخت شما از صنعت مبل کشور آیا مدل توسعه خوشه‌ای و توجه به بنگاه های کوچک و گسترش فعالیت های گروهی و شبکه‌ای می تواند به توسعه صنعت مبلمان کمک کند؟
با توجه به سوابق، تجارب و نتایج موجود در زمینه توسعه واحدهای کسب و کار کوچک و بطور خاص صنعت مبلمان بر اساس مدل خوشه، نباید تردید کرد که این مدل از پتانسیل کارایی لازم برای توسعه صنعت مبلمان برخوردار است. اما نکته حیاتی در زمینه استفاده از اين مدل در توسعه صنعت مبلمان این است که متاسفانه در کشور ما اصالت و جامعیت مدلهای علمی بر اساس ارکان و اصول آنها، در صحنه عمل حفظ نمی‌شود. بالطبع این رویکرد منجر به آن خواهد شد که استفاده از مدل توسعه خوشه ای در عمل منجر به نتایج روشن و ملموسی نشود. در این حالت البته نمیتوان به مدل توسعه خوشه ای صنایع کوچک ایراد گرفت، بلکه باید اشکال را در پایبند نبودن مدیریت ایرانی به حفظ ارکان و اصول مدلهای علمی در عرصه عمل، رعایت نکردن کامل آئین نامه ها دستورالعملها و بالاخره ابتر نمودن و اجرای ناقص مدل جستجو نمود.
بنا براین پاسخ بنده به سوال شما این است که اگر مدل توسعه خوشه ای بطور کمال و با تمامی اصل و فرع و اجزای آن متناسب به ساختار اقتصادی کشور ما برای توسعه صنعت مبلمان به کار گرفته شود، یقینا منجر به توسعه چشمگیر صنعت مبلمان خواهد شد و در غیر اینصورت خیر.
تا چه میزان از اقدامات انجام شده در خوشه های مبل کشور اطلاع دارید و چقدر آن را موثر می دانید؟
از اقدامات صورت گرفته در خوشه مبلمان ملایر، قم و مشهد مطلع هستم. نظر من این هست که این خوشه ها عمدتا در مراحل اولیه هستند و پیشرفت آنها بیشتر در فاز شکلی خوشه سازی بوده تا فاز فرهنگ سازی، مفهومی و محتوایی. به بیان دیگر بنده تصور میکنم حرکتها بیشتر در حوزه سخت‌افزاری و اداری مورد توجه هستند تا در حوزه نرم افزاری، و این در حالی است که فاز نرم افزاری توسعه خوشه شرط لازم هست اما کافی نیست. شرط کافی برای توفیق مدل خوشه، بلوغ یافتگی خوشه در فاز نرم‌افزاری و شکل‌گیری همکاری و همگرایی اجزا خوشه و دستیابی به همپوشانی و رهبری واحد در دوه حوزه تامین منابع و بازاریابی است که می‌تواند نتایج معجزه آسای خوشه را نمایان کند.
فکر می کنید بزرگترین فرصت و تهدید در اجرای مدل توسعه خوشه ای در صنعت مبل چیست؟
همانطور که عرض کردم بزرگترین تهدید عدم توجه به اهمیت فرهنگ کار خوشه ای و فاز نرم افزاری توسعه بر اساس مدل خوشه ای و بالطبع ساختارهای سنتی هست که مانع از شکل گیری فرهنگ و نرم‌‌افزار این مدل می‌شوند. به عبارت ساده تر اگر به اهمیت کار تشکیلاتی و گروهی و فرهنگ مورد نیاز برای این کار و ضرورت دستیابی به هم افزایی صنفی در عرصه عمل یک خوشه توجه نکنیم و با ابتر نمودن مدل خوشه بر اساس سلایقمان، خوشه سازی را به فاز فیزیکی و شکلی آن خلاصه کنیم، هیچ نتیجه قابل توجهی عاید هیچ یک از اعضای خوشه و در نهایت کلیت خوشه نخواهد شد.
مهمترین توصیه های شما به عاملین توسعه جهت عملکرد موفق در خوشه های مبل کشور چیست؟
توصیه میکنم که این عزیزان قبل از هر چیز به نقش و جایگاه تعیین کننده تشکل‌های صنعت مبلمان برای دستیابی به قدرت نرم افزاری برای اجرای مدل توسعه خوشه ای در صنعت مبلمان توجه ویژه و خاص نشان دهند. در این زمینه بسیار مهم است که نفرات مسوول دفتر توسعه خوشه از اعتماد به نفس و انگیزه بالا، و همینطور حوصله، پشتکار و روابط عمومی قوی برخوردار باشند تا توان ایجاد ارتباط مثبت و موثر با تشکل‌های عمدتا سنتی صنعت مبلمان را داشته باشند. انجام اقدامات فرهنگی برای فراهم نمودن زمینه اجرای مدل خوشه همانند آنچه در استان قم شاهد آن بوده ایم از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. جلب حمایت مسوولان دولتی برای در اختیار گرفتن کنترل نمایشگاه های مختلف مرتبط با صنعت مبلمان در هر استان از دیگر رویکردهایی است که عاملان توسعه خوشه باید در دستور کار قرار دهند. با اتخاذ این رویکرد فرصتها، عرصه ها و منابع لازم برای عملیات موثر در اختیار عاملان توسعه قرار میگیرد و امکان به میدان آوردن توان عملیاتی حاصل از یک کار جمعی تحت عنوان خوشه فراهم میشود و این به نوبه خود مسیرهای بعدی رشد خوشه تا نقطه دستیابی به بلوغ را فراهم میکند.
توصیه آخر اینکه عاملان توسعه خوشه در حین درگیری با مسائل و مشکلات و کار سخت، هدف را فراموش نکنند. هدف جمع کردن گروهی از کارگاه های هم صنف در یک منطقه جغرافیایی نیست. تجمیع واحدهای تولیدی، تنها مقدمه و ابزار خوشه سازی است. هدف، دستیابی به "رهبری واحد" در دو حوزه "تامین منابع هرچه ارزان قیمت تر" و "دست یابی به بازارهای هرچه بزرگتر " با تکیه بر فرصتها و توان بزرگ حاصل از یک مجتمع بزرگ تولیدی است که تحت عنوان "خوشه مبلمان" شکل گرفته است.