تعریف مفاهیم خوشه های کسب و کار (ماده 2)
ماده 2- تعاريف
در آييننامه سازمان صنایع کوچک و متوسط و شرکت شهرکهای صنعتی ایران پیرامون توسعه خوشه های کسب و کار، اصطلاحات زير در معاني مشروح بكار برده ميشوند:
الف- خوشه‌يکسب‌وکار: به مجموعه‌ي فعال در يك گرايش از کسب‌وکار گفته می‌شود كه در يك منطقة جغرافيايي متمرکزشده، امكان همكاري در تكميل فعاليت‌هاي يكديگر را داشته و از چالش‌ها و فرصتهاي مشترك برخوردار باشند.
ب- شبكه‌يکسب‌وکار: به مجموعه‌اي از واحدهاي کسب‌وکار اطلاق می‌شود كه براي مواجهه با مشكلي مشترك و يا استفاده از فرصتي مشترك باهم همكاري نمايند. شبكهها به دو شكل ثبتشده و ثبتنشده وجود دارند. شبكهها معمولاً به صورت ثبتنشده شکل‌گرفته و در صورت اقتضاء در قالب انجمن، تعاوني، كنسرسيوم، شركت سهامي و … ثبت ميشوند.
ج- شبكه‌ي فراگير: به شبكه بزرگ حاصل از ائتلاف و همكاري شبكههاي متعدد موجود در يك خوشه اطلاق می‌شود كه می‌تواند در درازمدت نقش رهبري و نمايندگي خوشه را ايفا نمايد.
د- عامل توسعه‌ي خوشه: مسئوليت مستقيم اجراي فرآيند توسعه در خوشه بر عهده‌ي عامل توسعه‌ي خوشه ميباشد. عامل توسعه‌ي خوشه فردي است با تحصيلات و تجربه‌ي كافي و مرتبط با توسعه‌ي کسب‌وکارهاي اقتصادي كه داراي قابليتهاي رهبري و راهبري برنامههاي توسعهاي، ايجاد ارتباط مثبت و اثربخش و قدرت تحليل کسب‌وکار در سطوح خرد و كلان بوده و ضمن آشنايي با رويكردهاي كل‌گرا و سيستمي و مديريت استراتژيك، از روحيهاي پويا و فعال براي توسعه‌ي سيستمهاي اقتصادي- اجتماعي برخوردار باشد.
عامل توسعه‌ي خوشه ضرورتاً ميبايد گواهينامه گذراندن آموزشهاي تخصصي در توسعه‌ي خوشههاي صنعتي را از مراجع رسمي مورد تأييد سازمان صنايع كوچك و شهرک‌هاي صنعتي ايران دريافت كرده باشد. عامل توسعه‌ي خوشه از بخش خصوصي انتخاب‌شده و ذينفع در پروژههاي ذيل فرآيند توسعه‌ي خوشه نمي‌باشد.
ه- ذينفعان خوشه: به كليه‌ي واحدهاي زيرمجموعه‌ي خوشه، تشكلها، NGOها، ارائهكنندگان خدمات کسب‌وکار (BDS)، تأمينكنندگان، خريداران، واسطهها و نهادهاي پشتيبان (BDSp)، ذينفع خوشه گفته می‌شود.
و- سازمان كارگزار خوشه: سازماني كه قرارداد پروژه توسعه خوشه را با عامل توسعه منعقد مي‌نمايد.
ز- نهاد پشتيبان: به كليه‌ي سازمانهاي دولتي و غيردولتي داراي مأموريت ارائه خدمات و تسهيلات زيرساختي، آموزشي، بازرگاني و … به واحدهاي خوشه، نهاد پشتيبان گفته می‌شود.
ح-کميته استاني توسعه‌ي خوشههاي کسب‌وکار: به منظور انجام هماهنگي لازم جهت هدايت و حمايت كلي از پروژههاي توسعة خوشهاي استان و كمك به تأمين اعتبارات مورد نياز ذيل برنامههاي عمل پروژههاي توسعه خوشهاي استان در هر استان کميته‌اي تحت عنوان کميته استاني توسعه خوشههاي کسب‌وکار تشکيل خواهد شد.
ط- شوراي راهبري توسعه خوشههاي کسب‌وکار: به منظور نظارت عمومي بر فرآيند پروژه‌ي توسعه هر خوشه‌ي صنعتي و در عين حال هماهنگ شدن نهادهاي پشتيبان با فرآيند اجراي پروژه، شوراي راهبري توسعه‌ي خوشه تشكيل می‌شود.
ي – مشاور– ناظر فني (TA) توسعه‌ي خوشه: شخصيت حقيقي يا حقوقي است كه داراي دانش و تجربه‌ي كافي در زمينه‌ي توسعه‌ي خوشههاي صنعتي بوده و داراي گواهينامه گذراندن دوره ToT از طرف مراجع مورد تأييد سازمان ميباشد. وظيفه اين فرد ارائه مشورتهاي فني به CDA و نظارت بر اجراي پروژه توسعه خوشه اي به نمايندگي از طرف شركت شهرک‌هاي صنعتي استان ميباشد.
ک- ناظر عالي: مسئوليت پايش و پيگيري پايايي توسعه و هدايت و نظارت كلي پروژه بر عهده‌ي ناظر عالي ميباشد. دفتر خوشههاي صنعتي سازمان و يا افراد حقيقي و حقوقي معرفي شده از سوي اين دفتر مسئوليت نظارت عاليه را بر عهده خواهند داشت.
ل – توسعه‌ي خوشه: فرآيندي 3 تا 5 ساله است كه طي آن ظرفيتهاي موجود در خوشه، از طريق توانمندسازي پايا و معطوف به استفاده از فرصتهاي محيطي شكوفا می‌شود. ارتقاي ميزان هم افزايي و ارتقاي سطح سرمايه‌ي اجتماعي و توسعه و بسط شبكههاي کسب‌وکار در درون خوشه از محوريترين فعاليتها در اين فرآيند شناخته ميشوند.
م- پروژة توسعه‌ي خوشه: به منظور اجراي فرآيند توسعه‌ي خوشه، پروژه توسعه‌ي خوشه توسط سازمان و شركت‌هاي استاني، با انتخاب CDA در چارچوب يك قرارداد مشخص و در قالب فازهاي كلي زير به اجرا در مي‌آيد:
1- مطالعه شناختي 2- اعتمادسازي 3- تدوين سند برنامه عمل 4- پياده‌سازي 5- خروج.
اين فازها غيرقابل تفكيك بوده و به عنوان بخشهاي اصلي پروژه توسعه‌ي خوشهاي محسوب ميشوند.
م- 1- مطالعه شناختي: به منظور تحليل وضعيت موجود خوشه و فضاي ملي و جهاني حاكم بر كسب‌وكار مربوطه، مطالعهاي كتابخانهاي و ميداني بر اساس متدولوژي برگرفته از يونيدو به اجرا در مي‌آيد. اين مطالعه صرفاً يك مطالعه تئوريك نبوده و ميبايست دقيقاً معطوف به مختصات خوشه و مبتني بر سرفصلهاي تدوين‌شده جهت ارائه روشها و راهكارهاي رفع مشكلات و ارتقاي خوشه به سطح مناسبي از توسعه‌يافتگي تهيه و ارائه شود. مدت زمان انجام مطالعه شناختي توسط CDA، 3 تا 4 ماه ميباشد.
م- 2- اعتمادسازي: نظر به اينكه فرآيند توسعه نيازمند سطح مناسبي از سرمايه اجتماعي و تعامل مثبت بين اعضاي خوشه و همينطور اعضاي خوشه و ساير مراكز دولتي و غيردولتي (مثل نهادهاي پشتيبان) ميباشد، ضروري است از طرق مختلف علمي و عملي از جمله انجام پروژههاي اعتمادسازي و کوتاه مدت مانند”حمايت از شرکت در نمايشگاه و انجام بازديدهاي مشترک و …”، نسبت به ارتقاء سطح اعتماد ذينفعان خوشه اقدام شود. فرآيند اعتمادسازي از زمان آغاز پروژه شروع و تا پايان آن ادامه خواهد داشت.
م- 3 – تدوين سند برنامه‌ي عمل خوشه:انداز، استراتژيها و برنامههاي عملياتي كوتاهمدت خوشه كه در پايان مطالعه شناختي و سپس مقاطع حداكثر يكساله‌ي بعدي از سوي عامل توسعه‌ي خوشه تدوين، ارائه و تحت عنوان سند برنامه عمل به تأييد شوراي راهبري خوشه ميرسد، گفته می‌شود. پس از اتمام دوره‌ي زماني پروژه‌ي توسعه و در خوشههاي توسعه‌يافته، انجام اين فرآيند بر عهده‌ي شبكه‌ي فراگير خوشه ميباشد.
و- 4- پياده‌سازي: اين فاز از فرآيند توسعه كه پس از مطالعه شناختي آغاز و بيشترين زمان پروژه‌ي توسعه را به خود اختصاص ميدهد، شامل اجراي عملياتي همه‌ي ريزپروژههاي تعريف‌شده در برنامه‌ي عمل خوشه ميباشد. از جمله اين ريز پروژهها ميتوان به انجام پروژههاي معطوف به توسعه‌ي بازار، ارتقاي سطح تكنولوژيك، بهبود كيفيت، توسعه‌ي منابع انساني، تأمين مواد اوليه و …، در قالب شبكههاي ثبتشده و نشده اشاره نمود. كليه ريز پروژهها بنا به تشخيص CDA و تأييد شوراي راهبري و با حمايت مالي و غيرمالي نهادهاي پشتيبان به اجرا در ميآيند.
م- 5 – خروج: در صورت حصول به سطح مناسبي از توسعه‌يافتگي و خوداتکايي اعضاي خوشه در تعريف و راهبري پروژههاي مورد نياز خوشه، CDA به تدريج و طي 4 تا 6 ماه پس از اعلام آن، از خوشه خارج می‌شود.