ناظر خوشه هاي كسب وكار

همراه با: امير ولي

جناب آقای ولی لطفا خود را برای خوانندگان این مجله معرفی فرمایید؟
امیر ولی هستم متولد 1363 در قم. از سال 1388 و بعد از اخذ مدرک کارشناسی ارشد به عنوان همکار آقای ربیعی در خوشه کفش استان قم مشغول به فعالیت شدم. بعد از سه سال فعالیت در این خوشه که به لطف خدا به عنوان خوشه برتر کشور در سال 92 انتخاب شد، به عنوان عامل توسعه خوشه مبلمان استان قم انتخاب شدم. در این خوشه هم با عنایت خدا و همکاری ذی نفعان و دوستان در شرکت شهرکهای صنعتی قم، به عنوان خوشه برتر کشور در سال 95 انتخاب شدیم.
اکنون هم به عنوان ناظر- مشاور در دو خوشه فرآوری انگور تاکستان در استان قزوین و خوشه کفش هیدج در استان زنجان در خدمت عزیزان هستم.
دلیل علاقه شما به این حوزه و ادامه فعالیت در آن چه بود؟
در آغاز به کمک مهندس ربیعی سعی کردم تا شناخت و اطلاعات خودم را در حوزه توسعه منطقه ای و مدل توسعه خوشه ای بالا ببرم. با گذشت زمان، نوع فعالیت و نوع ارتباط خودم به عنوان مشاور با بخش خصوصی در این مدل را بسیار پسندیدم و این موضوع به علاقه من نسبت به این مدل و این حرفه افزود. لذا با علاقه در مدت سه سال فعالیت خودم در خوشه کفش تمام توان و اراده ام را جهت انجام مسئولیت هایم به بهترین نحو به کار گرفتم و در کنار فعالیت های عملی با گذراندن دوره های آموزشی و مطالعه سعی کردم تا بنیه نظری خودم را هم قویتر کنم. در واقع یکی از دلایل علاقه من به این مدل عملیاتی بودن آن بود و اینکه یک سری بحثهای نظری و تئوریک صرف و شعار دادن نبود. دیدم اگر عامل باشی باید نسخه ای را که برای تولید کننده تجویز می کنی خودت اجرا کنی. مثلا اگر بیماری را محدودیت بازار تشخیص می دهی و مثلا علاج را در صادرات میبینی باید آستین ها را بالا بزنی و همراه تولید کننده به سفر و حضور در نمایشگاه های بین المللی بروی و مقدمات این کار را برای آنها مهیا کنی.
اشاره کردید خوشه مبلمان استان قم به عنوان خوشه برتر انتخاب شد، لطفا به طور خلاصه به برنامه های اجرا شده در خوشه مبلمان قم اشاره کنید؟
خوشه مبل استان قم با وجود 3500 واحد و ایجاد اشتغال بیش از 20000 نفر یکی از قطب های اصلی صنعت مبل کشور به ویژه در حوزه محصولات کلاسیک (منبتی) است. اما اکثر واحدها به صورت سنتی و حداقل امکانات و در کارگاه های کوچک 200 یا 300 متری با 5 یا 6 کارگر فعالیت می کنند. با این وجود به دلیل وجود تعداد زیاد کارگاه حجم تولید بالا بوده و محدودیت بازار و به تبع آن یک سری رقابت های منفی در خوشه یکی از مشکلات اصلی بود. ایجاد کنسرسیوم فروش و برند مشترک صمیم برای اولین بار در صنعت مبل کشور، ایجاد شبکه عمودی تولید و فروش با برند نویر با حضور تولید کننده مبل خام، رنگ کار، رویه کوب و مجموعه نمایشگاهی در قالب یک زنجیره کامل، ایجاد اولین آبشار رنگ صنعت مبلمان در شهرک تخصصی صنعت چوب استان (شهرک ثامن الائمه (ع)) با هدف حذف حلقه های مفقوده تولید در خوشه و کاهش خام فروشی و نیز ارتقای کیفیت رنگ مبلمان استان، برگزاری سالیانه همایش صنعت چوب استان با هدف معرفی این صنعت و توانایی های آن  در کشور و ارتقاء جایگاه آن در استان، فعالسازی اتحادیه درودگران به عنوان شبکه فراگیر خوشه و سعی در افزایش تعاملات اتحادیه با نهادهای پشتیبان خوشه و نیز تشکل های ملی این صنعت، برنامه ریزی و حضور ذی نفعان در نمایشگاه های عمان و عراق جهت توسعه صادرات محصولات خوشه، ایجاد شبکه تبلیغ در یکی از بازارهای مبل استان و اقدام به تبلیغات مشترک، ایجاد شبکه آموزش جهت استمرار دوره های آموزشی بعد از خروج عامل و برگزاری 14 دوره آموزشی طی سه سال فعالیت دفتر توسعه از جمله اقدامات مهم انجام شده در خوشه مبلمان بوده است.
دلایل این موفقیت به نظر شما چیست؟
به نظرم مجموعه ای از عوامل که همراهی و مشارکت ذی نفعان، مساعدت و کمک شرکت شهکرهای صنعتی استان، مشاوره ها و هم فکری های مهندس ربیعی ناظر پروژه و تلاش های مهندس قمی همکار بنده از مهمترین آنها می باشد. از ابتدا در این مسیر سعی کردم با وجود چند دستگی ها و حاشیه ها در خوشه تعامل مناسبی با ذی نفعان و به ویژه اتحادیه برقرار کنم. در این سه سال بنده و همکارم مهندس قمی تمام توان، وقت و تمرکز خود را جهت اجرای برنامه های توسعه در خوشه و انجام یک کار با کیفیت و اثر بخش گذاشتیم. این تمرکز خیلی مهم و راهگشاست.   
به نظر شما یک عامل توسعه جهت موفقیت باید چه نکاتی را رعایت کند؟
می توانم ساعتها در این مورد صحبت کنم و از تجارب خودم در دو خوشه نسبتا متفاوت بگویم. اما خلاصه آنکه عامل باید فردی قوی از نظر تئوری و البته عملیاتی باشد. اهل تعامل، مدارا و با دیپلماسی قوی. اگر این ویژگی ها را ندارد اصلا وارد این گود نشود. یک عامل باید بسیار صبور باشد و برای موفقیت تمام تمرکز و وقت خود را در خوشه بگذارد و از چند شغله بودن در مدتی که عامل است خودداری کند. باید با انتخاب یک همکار قوی برخی نقاط ضعف خود را بپوشاند و با یک تیم کامل کار را انجام دهد. یک عامل باید مانند یک فرمانده کار بلد و شجاع همیشه در پیشانی و خط مقدم یک جبهه باشد و فرمانده ای که علاقه دارد در اتاق فکر و در یک سنگر امن فقط فرمان دهد به درد مدل خوشه ای و کار با ذی نفعان خوشه نمی خورد.
جهت بهبود پروژه توسعه خوشه ایی چه توصیه ای دارید؟
سازمان باید تمرکز عامل در اجرای پروژه را خط قرمز خود بداند و البته شرایطش را هم فراهم کند. ساز و کاری بچیند تا اولا کارشناسان توانمند وارد این گود شوند و از طرفی دیگر در طی اجرای کار مشغله دیگری نداشته باشند. الان متاسفانه عدد و رقم قرارداد های عاملین و به تبع آن ناظرین (در بسیاری خوشه ها) نا امید کننده است. سازمان باید جهت آموزش مستمر عاملین و ناظرین برنامه ریزی کند و جلسات انتقال تجارب و نیز همایش هایی جهت طرح مشکلات و دغدغه های عاملین برگزار کند.
شرکت های استانی باید در انتخاب عامل دقت و وسواس زیادی داشته باشند. قرار نیست بنده با سر کچل خوشه ها استاد شوم. در قم و در دو خوشه از همکار خوشه های قبلی استفاده شد؛ این مدل خوبی است و یک همکار از نزدیک سه سال تمام جوانب و شرایط خاص توسعه خوشه ای را درک کرده است و با پختگی خاصی وارد عرصه عاملیت می شود.  البته به شرطی که عامل کمی سر کیسه را شل کند و یک همکار قوی برای خود انتخاب کند و نه صرفا یک منشی. همچنین تجربه همکار بودن باعث می شود اعضای خوشه ی جدید راحتتر اعتماد کنند و بنده به عینه این موضوع را درک کردم.
در برخی موارد ایجاد شبکه هایی از خوشه های همگن می تواند موثر باشد چنانچه ما این موضوع را در پروژه خوشه کفش استان قم دیدیم و خود ما بانی ایجاد چنین شبکه ای با محوریت تشکل جامعه کفش ایران شدیم که کماکان برخی از ارتباطات و فعالیت ها مانند همایش ملی صنعت کفش ایران ادامه دارد. این شبکه ها می توانند در سطح ملی در بحث صادرات و یا واردات مواد اولیه نیز فعال شوند.
نکته مهمی که اینجا باید بگویم نقش شبکه فراگیر بعد از خروج عامل است. در فضای تئوری ما می گوییم عامل باید یک شبکه فراگیر جهت ادامه فعالیت ها و برنامه توسعه ایی بعد از خروج عامل معرفی کند و خیلی هم روی این موضوع تاکید و حساسیت وجود دارد. ولی همه ما می دانیم که این شبکه ها در صورت وجود و یا ایجاد شدن، مشکلات و ضعف های زیادی را دارند که ادامه این نوع فعالیت ها توسط آنها انتظار به جایی نیست و کمتر در خصوص این مشکلات و راهکارهای آن صحبت شده. پیشنهاد می کنم در جلسات هم اندیشی و یا آموزشی که گذاشته می شود روی این موضوع بحث شود و عاملینی که تجربه اتمام یک پروژه را داشته اند در این باره صحبت کنند. به نظر من تشکل های ما با وجود مشکلات ساختاری و بعضا قانونی نمی توانند حتی 50% یک عامل هم فعال باشند. مثلا از یک اتحادیه با هیئت مدیره ایی سنتی و تحصیلات پایین که حتی پول اجاره مکان و منشی اتحادیه نیز با نذر و نیاز تهیه می شود چه انتظاری است؟ از طرفی من می خواهم برنامه بدهم برای درآمد زا شدن اتحادیه می بینم قانون هم اتحادیه ها و انجمن ها را از فعالیت اقتصادی منع کرده؛ ظاهرا سیاستگزاران ما نیز این تشکل ها را فقط با کارکرد صدور یک پروانه کسب و معرفی اعضا به مالیات تشکیل داده و این گونه هم می پسندند. من فقط طرح موضوع کردم وگرنه صحبت در این باره زیاد است.
یک ناظر چقدر می تواند در پیشبرد توسعه یک خوشه و موفقیت آن موثر باشد؟
قطعا تجارب فردی که یک بار این مسیر را رفته و در یک خوشه عامل بوده است می تواند موثر و راهگشا باشد و عامل را از بسیاری آزمون و خطاها رها کند. جدا از بحث نظارت و چهارچوب هایی که به عنوان یک ناظر باید رعایت شود تجارب و مشاوره هایی که در اختیار گذاشته می شود بسیار ارزشمند است که البته باید این ارزش دیده شود. نباید کارفرما و عامل به ناظر تنها به عنوان یک تایید کننده جهت دریافت حق الزحمه عامل نگاه کنند. به نظر من الان آن طور که باید و شاید از توان ناظرها استفاده نمی شود و این موضوع باید در جلسات مشترک ما با سازمان مطرح و حل شود.
چه پیشنهادی برای استفاده بهتر از تجارب ناظرین دارید؟
پاسخ شما را در استفاده بهتر از تجارب عاملین سابق می دهم. مدت سه سال برای یک عامل هزینه شده و تجارب خوبی بدست آورده است. نباید وی را محدود به دو پروژه نظارت کنیم. باید این عامل ها حتی در استان های دیگر و به ویژه در خوشه های همگن به عنوان یک BDS فعالیت کنند. و اگر به هر دلیل صنعت آن استان توان جذب وی را ندارد سازمان کمک کند تا عامل به عنوان یک مشاور و BDS در خوشه مطرح شود. الان بسیاری از عاملین را می شناسم که با وجود موفقیت در خوشه های خود و توانایی، به کارهای غیر مرتبط مشغولند و یا در یک واحد تولیدی خوشه به عنوان یک نیرو مشغول به کار هستند.
همچنین پیشنهاد میکنم با حمایت سازمان یک تیم قوی و مجرب با مصاحبه با عاملین خوشه های اتمام یافته تجارب و یافته های آنها را در قالب یک کتاب با نثری دلنشین و داستان وار و نه متنی یکنواخت و خسته کننده جمع آوری کند. مطمئنا این کتاب از هر مقاله علمی و متنی برای یک عامل تازه کار مفید تر و کاربردی تر خواهد بود.